กว่าจะเป็นหมอ ตอนที่ 1

พี่เป้: มีน้องๆ สงสัยมาเยอะมากๆ ว่าการจะเป็นจิตแพทย์ต้องเรียนจิตวิทยาหรือแพทยศาสตร์ แล้วนักจิตวิทยากับจิตแพทย์เหมือนหรือต่างกันยังไง อยากให้คุณหมอช่วยชี้แจงค่ะ?
คุณหมอไปป์: ข้อนี้ขออนุญาตนำข้อมูลจากน้องเชอรี่ นิสิตคณะจิตวิทยา จุฬาฯ มาช่วยแชร์คำตอบเพื่อความชัดเจนนะครับ

-จิตแพทย์คือแพทย์ที่สำเร็จการศึกษาในคณะแพทยศาสตร์แล้ว (ซึ่งต้องใช้เวลาเรียน 6 ปี) มาศึกษาต่อในสาขาจิตเวชศาสตร์ ซึ่งเป็นสาขาเฉพาะทางอย่างหนึ่งของแพทยศาสตร์ โดยหน้าที่หลักของจิตแพทย์ทั่วไป คือการเป็นผู้ให้การวินิจฉัยและบำบัดรักษาผู้ที่มีอาการทางจิตประสาท โดยการใช้ยา และ/หรือการช่วยเหลือทางด้านจิตสังคม เช่น ทำจิตบำบัด
-นักจิตวิทยานั้นคือผู้ที่สำเร็จการศึกษาจากคณะหรือสาขาทางจิตวิทยา ซึ่งเป็นศาสตร์ที่ศึกษาเกี่ยวกับพฤติกรรมและกระบวนการทางจิตของมนุษย์ โดยมีเป้าหมายหลักเพื่อหาคำอธิบายและทำนายพฤติกรรมของมนุษย์ ทั้งนี้จิตวิทยายังสามารถแบ่งออกเป็นหลากหลายสาขา และไม่ใช่ทุกสาขาที่จะต้องทำงานในโรงพยาบาลอย่างที่เข้าใจกัน บางสาขาทำงานในฝ่ายทรัพยากรบุคคลขององค์กร บางสาขาไปเป็นนักวิจัย บางสาขาทำงานอยู่ในโรงเรียน เป็นต้น ส่วนสาขาที่มีการทำงานร่วมกับจิตแพทย์ก็เช่น สาขาจิตวิทยาคลินิก จิตวิทยาการปรึกษา จิตวิทยาพัฒนาการ เป็นต้น

   ทั้งนี้แม้ว่าจะทำงานร่วมกัน แต่หน้าที่และขอบเขตความรับผิดชอบ ของนักจิตวิทยาในโรงพยาบาลจะต่างกับจิตแพทย์โดยสิ้นเชิง กล่าวคือ นักจิตวิทยาจะรับผิดชอบในส่วนของการทำแบบทดสอบและการบำบัดที่ไม่เกี่ยวข้องกับยา เช่น การดำเนินการทดสอบผู้ที่มารับการรักษาโดยใช้แบบทดสอบชนิดต่างๆตลอดจนการแปรผลที่ได้จากแบบทดสอบนั้นๆ เพื่อเป็นข้อมูลประกอบการวินิจฉัยของจิตแพทย์ นอกจากนี้การบริการให้คำปรึกษา การทำจิตบำบัด การกระตุ้นพัฒนาการ และการปรับพฤติกรรม ก็จัดอยู่ในสายงานของนักจิตวิทยาเช่นกัน

     แม้ว่าจะมีความแตกต่างระหว่างศาสตร์ดังที่ได้กล่าวมาแล้ว อย่างไรก็ตาม ทั้งสองอาชีพนี้ก็มีจุดร่วมกันอยู่บ้าง เช่น ในด้านการเรียนการสอน จิตแพทย์แต่ละสาขาก็จะได้เรียนเนื้อหาวิชาทางจิตวิทยาบางส่วนที่เกี่ยวข้องกับสาขาของตน และนักจิตวิทยาบางสาขา เช่น นักจิตวิทยาคลินิกก็จำเป็นจะต้องผ่านการเรียนเกี่ยวกับความผิดปกติทางจิตประสาทในประเภทต่างๆ เช่นเดียวกับจิตแพทย์เช่นกัน

พี่เป้: มีน้องๆ หลายคนเครียดกับการเตรียมตัวสอบเข้ามหาวิทยาลัย ในฐานะจิตแพทย์ อยากให้คุณหมอช่วยแนะนำวิธีการคลายความเครียดแก่น้องๆ หน่อยค่ะ?
คุณหมอไปป์: ข้อนี้ตอบยากครับ (ขออ้างอิงหลักการคล้ายๆข้อ9) เพราะน้องแต่ละคนจะมีความเป็นปัจเจคบุคคล ต่างพื้นฐาน ต่างที่มา ต่างความคิด ต่างประสบการณ์ การให้คำแนะนำจะไม่เหมือนกัน เพราะถึงแม้เครียดจากเรื่องสอบเหมือนกัน แต่หากมองไปลึกๆ จะต่างเหตุผลในเรื่องความต้องการที่แท้จริง เช่นบางคนเครียดเพราะถ้าสอบไม่ติด จะไม่ได้รับการยอมรับจากพ่อแม่    บางคนอาจเครียดเพราะเค้าจะไม่รู้สึกภาคภูมิใจกับตัวเองได้เลยถ้าสอบไม่ติด (ทั้งๆ ที่ชีวิต มีอีกหลายเรื่องที่ทำแล้วก็ภูมิใจได้อีกตั้งเยอะ) เริ่มจากลองสำรวจตัวเองดูครับ ยังไงชีวิตก็เป็นของเราเอง เรามีสิทธิเลือกให้มันเป็นไป เราเลือกที่จะมีความสุขเองได้ ปัจจัยภายนอก เช่น การสอบ มันก็มีของมันอยู่แล้ว ถ้าเราเอาตัวเองไปพัวพันมากเกินไป เราก็จะไม่มีความสุข เพราะชีวิตยังมีอีกหลายด้าน แน่นอนว่าเรื่องสอบก็มีความสำคัญ เราก็ต้องทุ่มเทอย่างพอดี ถ้าเหนื่อยก็พักบ้าง หาความสุขให้ตัวเองบ้าง จะได้มีแรงสู้ต่อ ทำให้มันเป็นไปตามธรรมชาติครับ ไม่มีอะไรที่คงทนถาวร เดี๋ยวมันก็จะผ่านไป ทั้งความสุขและความทุกข์(ซึ่งเราปรุงแต่งมันขึ้นมาเอง)

พี่เป้: สุดท้ายนี้ อยากให้คุณหมอช่วยฝากถึงน้องๆ ที่อยากเรียนแพทย์ด้วยค่ะ?
คุณหมอไปป์: อยากให้น้องๆ ลองถามตัวเองให้แน่ใจนะครับว่าอยากทำอาชีพอะไร แต่พี่เชื่อว่าทุกอาชีพต่างก็มีความสำคัญ มีเกียรติ และต้องพึ่งพากับอาชีพอื่นทั้งสิ้น ดังนั้นไม่ว่าคำตอบมันจะเป็นยังไง มันก็ไม่มีถูกผิด หรือว่าใครดีกว่าใคร ดังนั้นถ้าอยากเรียนแพทย์ แน่นอนเป็นที่รู้ทั่วๆไป ว่ามันหนักหน่วงเพียงใด เราพร้อมที่จะเสียสละเพื่อแลกซึ่งการได้มาหรือไม่ อดทนกับแรงกดดันจากความคาดหวังได้หรือไม่ พร้อมที่จะช่วยคนๆ หนึ่งโดยมองเค้าเป็นเพื่อนมนุษย์คนหนึ่งได้ไหม และมีอีกหลายๆ คำถามที่เราต้องตอบตัวเองให้ได้ ถ้าคำตอบมันคือใช่ น้องก็มีความพร้อมในระดับหนึ่งที่จะเรียนแพทย์แล้วครับ ขอให้โชคดีครับ

พี่เป้: คนไข้ส่วนมากที่มาพบหรือมารักษาตัว ส่วนมากเป็นวัยไหน แล้วมาด้วยปัญหาอะไรคะ?
คุณหมอไปป์: พบได้หลากหลายครับ แล้วแต่ setting เช่น
-แผนกฉุกเฉิน มักพบวัยหนุ่มสาว มาด้วยเรื่องพยายามฆ่าตัวตาย มีอาการทางจิต เช่น หูแว่ว หวาดระแวง ปัญหาอาการข้างเคียงจากการใช้สารเสพติด
-แผนกผู้ป่วยนอก พบได้ทุกวัย เช่น ผู้สูงอายุ มาด้วยอารมณ์ซึมเศร้า ความจำเสื่อม
-ผู้ป่วยต่างแผนก เช่น ผู้ป่วยโรคทางกายที่มีภาวะสับสน หรือแสดงอาการทางจิต ประเมินผู้ป่วยโรคเรื้อรังระยะสุดท้าย
-แผนกจิตเวชเด็กและวัยรุ่น ที่พบบ่อยคือสงสัยสมาธิสั้น เด็กก้าวร้าว เด็กที่สงสัยภาวะออทิสติก 

พี่เป้: เรียนถามตรงๆ ว่าการที่เป็นจิตแพทย์ แล้วต้องให้คำปรึกษาแก้ปัญหาแก่คนไข้ คุณหมอเคยเครียดตามกับปัญหานั้นๆ บ้างมั้ยคะ?
คุณหมอไปป์: มีบ้างครับ เนื่องจากยังไงจิตแพทย์ก็ยังเป็นมนุษย์ ก็ต้องมีความรู้สึกร่วมได้เป็นธรรมดา โดยเฉพาะถ้าเรื่องราวของคนไข้ไปสะท้อนประสบการณ์ในอดีตของตัวแพทย์เอง บวกกับความรู้สึกที่อยากจะช่วยเหลือคนไข้ของเราอย่างเต็มที่ ยิ่งสร้างความลำบากให้กับแพทย์ แต่เรื่องเหล่านี้เป็นสิ่งที่ต้องฝึก คอยสังเกตและเตือนตัวเองเป็นระยะว่าตัวเองคิดอะไร รู้สึกยังไง ถึงอยากจะช่วยยังไง หรือคาดหวังให้เค้าดีขึ้นยังไง บทบาทของเราก็ต้องมีขอบเขต ไม่ให้ตัวเราถลำลึกจนคิดว่าเป็นเรื่องตัวเอง ระวังการเกิดความเครียดจากความคาดหวังของเราเอง เพราะเราไม่สามารถไปเปลี่ยนใครได้ทั้งหมด ทำได้เป็นเพียงผู้สังเกตการณ์ สะท้อน ให้คำชี้นำ และกระตุ้นการเปลี่ยนแปลงภายใน ที่เหลือเป็นหน้าที่ที่เขาจะต้องไปจัดการต่อ

พี่เป้: แล้วเวลาที่คุณหมอเกิดความเครียด มีวิธีจัดการกับความเครียดยังไงบ้างคะ?
คุณหมอไปป์: สำรวจโลกภายในตัวเองก่อนครับ ถ้าเรื่องนั้นๆ มีผลกระทบกับตัวเรายังไง มีผลต่อพฤติกรรมเรายังไง เกิดอารมณ์ ความคิด ความคาดหวังอะไรขึ้น อะไรเป็นความต้องการที่แท้จริงกับเรื่องนั้นๆ การเชื่อมโยงสิ่งต่างๆเหล่านี้ภายในได้ จะเกิดความเข้าใจตัวเองขึ้น ความเครียดก็จะเบาลงไป แต่ทั้งนี้ทั้งนั้น เราก็ไม่สามารถแก้ปมทุกอย่างได้ด้วยตัวเอง ก็อาศัยตัวช่วยจากอาจารย์หรือเพื่อนๆ ครับ ถ้าสิ่งๆ นั้นยังแก้ไม่ได้ก็ต้องยอมรับ และหาวิธีรับมือเป็นขั้นตอนไปครับ