ชีวิตวัยรุ่นมี "ความเสี่ยง" ต้องจัดการให้เป็น!

           
           ชาว Dek-D เคยได้ยินคำว่า Risk Management หรือการจัดการความเสี่ยง ไหมคะชื่ออาจจะออกวิชาการไปเสียหน่อย แต่จริงๆ ก็แฝงตัวอยู่ในทุกศาสตร์ทุกสาขา แตกต่างกันไปว่าเป็นการจัดการความเสี่ยงในด้านใด เช่น ด้านธุรกิจ ก็คือการมองว่าธุรกิจจะไปรอดไหม หุ้นตกมีผลไหม วัตถุดิบจะขาดไหม เป็นต้น แต่ในเชิงจิตวิทยาเด็กและวัยรุ่นแล้ว เรื่องนี้มีความสำคัญไม่น้อยเพราะถือว่าเป็น "ทักษะ" ที่ผู้ใหญ่ควรแนะนำแก่ลูกๆ หลานๆ เลยค่ะ  เพราะมันคือทักษะเพื่ออยู่รอดในสังคม การเป็นการวิเคราะห์/ประเมินความเสี่ยง การรู้จักระแวดระวังเรื่องอันตรายต่างๆ การรู้จักคิดล่วงหน้าในแง่ลบได้ ซึ่งไม่ใช่การคิดลบแบบมองโลกแง่ร้ายนะคะ แต่เป็นการคาดการณ์ผลกระทบในด้านลบที่เป็นไปได้ค่ะ ช่วยให้สามารถเตรียมตัวรับสถานการณ์ที่ไม่คาดฝันได้อย่างถี่ถ้วน เตรียมหาออกไว้ล่วงหน้าได้ค่ะ

การรู้จักคิดในแง่ลบ VS การคิดลบ

สถานการณ์สมมติ กำลังจะสอบท่องบทอาขยาน
 

คิดแบบนี้ ผิดอย่างแรง!


แต่ถ้าคิดแบบนีล่ะ...

ได้กำลังใจ ท่าทางไปรอดแล้วล่ะ 


 

          ในชีวิตช่วงหัวเลี้ยวหัวต่อนี้ วัยรุ่นมีความเสี่ยงในชีวิตมากมาย เช่น การคบเพื่อน ยาเสพติด ท้องก่อนวัยอันควร โดนกดดันเรื่องการเรียน ปัญหาครอบครัวแตกแยก หรือแม้แต่การเลือกสายการเรียนต่อ/คณะ ฯลฯ ซึ่งเรารู้ว่าปัญหาเหล่านี้ล้วนเป็นปัญหาที่จัดการได้ยาก หากมันเกิดขึ้นจริง และตามลักษณะความคิดอันซับซ้อนแต่ไม่ซ่อนเงื่อนของวัยรุ่นแล้ว วัยรุ่นมักจะเอาตัวเองไปเสี่ยงกับเรื่องต่างๆ ได้ง่ายกว่าผู้ใหญ่โดยไม่จำเป็นอยู่แล้ว โดยทางเลือกที่วัยรุ่นมักเลือก ก็ไม่ใช่เพราะเชื่อว่า "ทางเลือกนั้นๆ ปลอดภัยหรือถูกต้อง" แต่เลือกเพราะคิดแล้วว่ามีเหตุผลเพียงพอจริงๆ (แต่จะจริงหรือไม่จริงหรือเปล่าก็อีกเรื่อง) ดังนั้นหลายๆ เรื่องของวัยรุ่นจึงอาจไม่ปลอดภัยต่อสุขภาพชีวิต/จิตใจตัวเองโดยไม่รู้ตัวค่ะ ทักษะนี้จึงช่วยให้วัยรุ่น รู้จัก "คิดก่อนทำ" ค่ะ แต่คิดเฉยๆ ไม่ได้ต้องคิดอย่างมีหลักการด้วยค่ะ 

.

 

หลักการเสริมสร้างทักษะการจัดการความเสี่ยง - อย่าคิดว่า "กล้าเสี่ยง แล้วจะได้ดี"          หากมีทางเลือกมากกว่าหนึ่งทางในการตัดสินใจสักเรื่อง อย่าเลือกทางที่เสี่ยงกว่าเพียงเพราะคิดว่า "อะไรที่เสี่ยงๆ มักได้ผลตอบแทนที่ดีกว่า" เพราะบางเรื่องไม่ได้เป็นเช่นนั้นเสมอไป และบางเรื่องอาจเสี่ยงถึงแก่ชีวิต! - ทุกๆ ทางเลือกมีความเสี่ยง มีทั้งผลได้ และผลเสียเสมอ        ผู้ใหญ่หรือผู้แนะนำใกล้ชิด ต้องชี้ให้วัยรุ่นเห็นว่า ทุกๆ เรื่องมีทั้งจุดเสี่ยงที่ต้องคำนึงถึง แม้ว่าเรื่องดังกล่าวดูน่าจะประสบผลสำเร็จอย่างดีก็ตาม ต้องเข้าใจว่าทุกๆ เรื่องมีได้หลายมุมทั้งทางลบและบวก และผู้ใหญ่ใกล้ชิดก็ไม่ควรชี้แค่ทางใดทางหนึ่ง หรือให้ความเห็นอย่างลำเอียง เพียงเพราะตัวเองไม่ชอบ มิฉะนั้นจะกลายเป็นการตัดสินใจแทน ไม่ใช่การให้ทางเลือกแก่วัยรุ่นได้พิจารณาเอง - ฝึกให้วัยรุ่นมีทักษะด้วยการสร้างสถานการณ์สมมติให้ตอบ          รู้จักตั้งคำถามสมมติ จากหลายๆ เรื่องในชีวิตทั้งที่ใกล้ตัว หรือแม้จะเป็นไปได้บากก็ตาม เช่น "ถ้าพลาดพลั้งไปท้อง/ทำคนอื่นท้องตอนนี้ จะทำอย่างไร จะบอกใครไหม แล้วมันทำให้ชีวิตตัวเองเป็นไปอย่างไร" หรือ "ถ้าสอบตกวิชา...(ที่ถนัดที่สุด) จะทำยังไง จะไปหาใคร จะตกใจไหม จะบอกพ่อแม่หรือเปล่า" เป็นต้นค่ะ  - แนะนำวิธีแก้ไขสถานการณ์เสี่ยงต่างๆ ที่อาจเกิดขึ้นได้ในชีวิตประจำวัน         แนะนำวิธีแก้ไขปัญหาที่อาจเกิดขึ้นได้จริงในกรณีต่างๆ เช่น หากสอบตก หากทำกระเป่าเงินหายระหว่างทางกลับบ้าน เพื่อนชวนไปกินเหล้า การไปเที่ยวกับแฟน เป็นต้น

 

         ทักษะ "การจัดการความเสี่ยง" นี้เกี่ยวข้องกับอีกหลายๆ ทักษะ ทั้งการตัดสินใจ การแก้ไขปัญหา การจัดการความกลัว การคิดอย่างสร้างสรรค์ การรู้จักวางแผน รวมๆ เป็นทักษะการจัดการความเสี่ยง ที่ในต่างประเทศถึงขั้นมีการจัดการอบรมเรื่อง Risk awareness - rising สำหรับครู ผู้ปกครอง และวัยรุ่นกันเลยค่ะ ซึ่งจริงๆ แล้วก็น่าจะเรียกได้ว่าเป็น "ทักษะในการแก้ปัญหา" ได้ แต่เป็นการ(วางแผน)แก้ปัญหาที่ยังไม่เกิดนั่นเองค่ะ ซึ่งจะช่วยในการป้องกันความผิดพลาด หรือลดผลกระทบรุนแรงที่ไม่คาดคิดว่าจะเกิดขึ้นได้ด้วยค่ะ       สำหรับผู้ใหญ่ก็ต้องแนะนำให้ลูกหลานเข้าใจความเสี่ยง คาดการณ์เป็น มองปัญหาได้ ส่วนวัยรุ่นเมื่อถึงเวลาต้องเลือกทำสิ่งใด ควรนึกถึงผลลัพธ์หรือปัญหาที่เป็นไปได้ อย่าคิดว่าเสี่ยงเพราะดวงหรือไม่มีทางเลือกค่ะ ควรคิดเสมอว่า "ก่อนที่จะมีผลสำเร็จสักเรื่อง มันก็อาจจะเจอปัญหาบ้าง" ด้วยค่ะ