รวม! ความผิดคดีอาญาในชีวิตประจำวัน ออกสอบบ่อย

กฎหมายเป็นสิ่งที่เราจำเป็นจะต้องรู้ เพราะเป็นเรื่องที่เกี่ยวข้องกับการใช้ชีวิตของเราเป็นอย่างมาก สำหรับคอลัมน์ ‘รู้ไว้เผื่อออกสอบ’ ก่อนหน้านี้เราได้รู้เรื่องกฎหมายแพ่งและพาณิชย์ กฎหมายครอบครัว รวมถึงหลักกฎหมายอาญากันไปแล้ว วันนี้เราจะมาดูกันว่า คดีอาญาในชีวิตประจำวันมีอะไรบ้าง และมีประเด็นไหนออกสอบบ่อย ๆ ถ้าพร้อมแล้วไปอ่านกันเลย อ่านจบกันแล้วอย่าลืมทำแบบทดสอบความรู้จากข้อสอบเข้ามหาวิทยาลัยด้านล่างกันด้วยนะคะ

กฎหมายอาญา (Criminal Law) 

กฎหมายอาญา คือ กฎหมายที่บัญญัติเกี่ยวกับการกระทำที่กฎหมายบัญญัติว่าเป็นความผิดและมีโทษทางอาญา เช่น ประมวลกฎหมายอาญา หรือความผิดตามพระราชบัญญัติต่าง ๆ เช่น พระราชบัญญัติป่าไม้ พระราชบัญญัติการพนัน พระราชบัญญัติลิขสิทธิ์ เป็นต้น

ลักษณะสำคัญของกฎหมายอาญา 

1. เป็นกฎหมายมหาชน
2. มีสภาพบังคับหรือให้โทษ
3. ตีความเคร่งครัด
4. ไม่มีผลย้อนหลัง ยกเว้นเป็นประโยชน์ต่อจำเลย
5. ห้ามใช้จารีตประเพณีหรือกฎหมายใกล้เคียงลงโทษ
6. ใช้บังคับในราชอาณาจักรไทย (บนเรือ/เครื่องบิน)

ผู้มีส่วนเกี่ยวข้องในคดีอาญา

1. ผู้เสียหาย หมายถึง บุคคลผู้ได้รับความเสียหายเนื่องจากการก่ออาชญากรรมหรือการกระทำความผิดอาญาฐานใดฐานหนึ่ง
2. ผู้ต้องหา หมายถึง บุคคลผู้ถูกหาว่าได้กระทำความผิด ถูกดำเนินคดีแล้วโดยตำรวจหรือพนักงานสอบสวน แต่ยังไม่ได้ถูกฟ้องต่อศาล
3. จำเลย หมายถึง ผู้ที่ถูกฟ้องต่อศาลหรือผู้ต้องหา
4. พนักงานอัยการ หมายถึง เจ้าพนักงานผู้มีหน้าที่ฟ้องผู้ต้องหาต่อศาล
5. พนักงานสอบสวน หมายถึง เจ้าพนักงานที่กฎหมายกำหนดให้มีอำนาจสอบสวนคดีอาญา 

ประเภทของคดีอาญา 

คดีอาญาแบ่งเป็น 2 ประเภท 

1. ความผิดอาญาต่อแผ่นดิน คือ ผู้ถูกกระทำได้รับผลกระทบโดยตรง และมีผลกระทบต่อสังคมโดยรวม ดังนั้น รัฐต้องดำเนินคดีเอาผู้กระทำความผิดมาลงโทษ และไม่สามารถยอมความได้  แม้ไม่มีการแจ้งความหรือไม่มีผู้เสียหายร้องทุกข์ ทางอัยการสามารถสั่งฟ้องได้ 

2. ความผิดอาญาต่อส่วนตัว คือ ผู้ถูกกระทำได้รับผลกระทบโดยตรง แต่ไม่มีผลกับสังคมโดยรวม โดยผู้เสียหายต้องฟ้องร้องดำเนินคดีเอง นับเป็นความผิดที่สามารถยอมความกันได้

ความผิดอันยอมความไม่ได้ตามประมวลกฎหมายอาญา

คดีฐานมีความผิดอาญาต่อแผ่นดิน ไม่สามาถยอมความได้ แม้จะมีการถอนคำร้องทุกข์หรือไม่ติดใจเอาความก็ไม่มีผลในการระงับการยื่นฟ้องได้  เช่น คดีฉ้อโกง ความผิดฐานฆ่าคนตาย ทำลายหลักฐาน ทำลายศพ ประมาทเป็นเหตุให้ผู้อื่นถึงแก่ความตาย เป็นต้น

ความผิดอันยอมความได้ตามประมวลกฎหมายอาญา 

ความผิดอันยอมความได้ตามประมวลกฎหมายอาญามี 2 ประเภท 

1.ความผิดอันยอมความได้โดยทั่วไป หมายถึง ความผิดที่ผู้เสียหายและผู้ต้องหาหรือจำเลยสามารถตกลงยอมความกันได้อย่างอิสระ ไม่มีเงื่อนไขใด ๆ ที่กฎหมายกำหนดไว้เป็นพิเศษ เช่น ความผิดฐานอนาจาร หน่วงเหนี่ยวกักขัง ยักยอก ฉ้อโกง บุกรุก เป็นต้น 

2.ความผิดอันยอมความได้โดยมีเงื่อนไข หมายถึง ความผิดที่โดยปกติจะเป็นความผิดที่ยอมความไม่ได้ แต่เมื่อมีข้อเท็จจริงหรือเงื่อนไขทางอัตวิสัย (subjective condition) บางประการเกิดขึ้น ความผิดดังกล่าวจะเป็นความผิดที่ยอมความได้ เงื่อนไขดังกล่าว คือ ผู้กระทำผิดและผู้เสียหายมีความสัมพันธ์ในเชิงเครือชาติกัน เช่น คู่สมรส พี่น้อง บุพการีกับผู้สืบสันดานโดยชอบด้วยกฎหมาย

โทษทางคดีอาญามี 5 สถาน

1. ประหารชีวิต
2. จำคุก (เรือนจำ)
3. กักขัง (ไม่ใช่เรือนจำ)
4. ปรับ (รวมทั้งบริการสังคม)
5. ริบทรัพย์ (ของกลาง)

คดีอาญาในชีวิตประจำวัน 

ความผิดต่อชีวิต 

(1) ผู้ใดฆ่าผู้อื่น ต้องระวางโทษประหารชีวิต จำคุกตลอดชีวิต

(2) ผู้ใด (1)ฆ่าบุพการี (2)ฆ่าเจ้าพนักงาน (3)ฆ่าผู้ช่วยเหลือเจ้าพนักงาน (4)ฆ่าผู้อื่นโดยไตร่ตรองไว้ก่อน (5)ฆ่าผู้อื่นโดยทรมาน (6)ฆ่าผู้อื่นเพื่อนระเตรียมการในการกระทำผิดต่อไป (7)ฆ่าผู้อื่นเพื่อจะเอาหรือเอาไว้ซึ่งผลประโยชน์เพื่อปกปิดความผิด ต้องระวางโทษประหารชีวิต 

(3) ผู้ใดกระทำโดยประมาทและเป็นเหตุให้ผู้อื่นถึงแก่ความตาย ต้องระวางโทษจำคุกไม่เกิน 10 ปี ปรับไม่เกิน 20,000 บาท 

(4) ทำร้ายผู้อื่นโดยเป็นเหตุให้ถึงแก่ความตาย ประมวลกฎหมายอาญามาตรา 290 ระบุว่า “ผู้ใดมิได้มีเจตนาฆ่า  แต่ทำร้ายผู้อื่นจนเป็นเหตุให้ผู้นั้นถึงแก่ความตาย ต้องระวางโทษจำคุกตั้งแต่ 3 ปี - 15 ปี” 

ความผิดเกี่ยวกับร่างกาย 

ทำร้ายร่างกาย 

(1) ประมวลกฎหมายอาญามาตรา 295 ระบุว่า “ผู้ใดทำร้ายผู้อื่นจนเป็นเหตุให้เกิดอันตรายต่อกายและจิตใจของผู้อื่น ผู้นั้นกระทำความผิดฐานทำร้ายร่างกาย ต้องระวางโทษจำคุกไม่เกิน 2 ปี หรือปรับไม่เกิน 4,000 บาท” กล่าวคือ ผลจากการทำร้ายนอกจากร่างกายได้รับอันตรายยังทำให้ผู้เสียหายจิตใจผิดปกติ เช่น หลอกให้เดินตกหลุม 

(2) ประมวลกฎหมายอาญามาตรา 297 ระบุว่า “ผู้ใดกระทำความผิดฐานทำร้ายร่างกาย จนเป็นเหตุให้ผู้ถูกกระทำร้ายได้รับอันตรายสาหัส ดังนี้

• ตาบอด หูหนวก ลิ้นขาด หรือเสียฆานประสาท
• เสียอวัยวะสืบพันธุ์ หรือความสามารถสืบพันธุ์
• เสียแขน ขา มือ เท้า นิ้วหรืออวัยวะอื่นใด
• หน้าเสียโฉมอย่างติดตัว
• แท้งลูก
• จิตพิการอย่างติดตัว
• ทุพพลภาพ หรือป่วยเจ็บเรื้อรังซึ่งอาจถึงตลอดชีวิต
• ทุพพลภาพ หรือป่วยเจ็บด้วยอาการทุกขเวทนาเกินกว่ายี่สิบวัน หรือจนประกอบกรณียกิจตามปกติไม่ได้เกินกว่ายี่สิบวัน

โทษจำคุกตั้งแต่ 6 เดือน - 10 ปี และปรับตั้งแต่ 10,000-200,000 บาท”

กระทำโดยประมาททำให้ผู้อื่นได้รับบาดเจ็บ

บันดาลโทสะ 

เกณฑ์พิจารณาว่าความผิดดังกล่าวเกิดขึ้นจากการบันดาลโทสะหรือไม่ มีดังนี้

1. ผู้กระทำความผิดถูกข่มเหงอย่างร้ายแรง ด้วยเหตุอันไม่เป็นธรรม
2. การถูกข่มเหงเช่นนั้นเป็นเหตุให้ผู้กระทำบันดาลโทสะ
3. ผู้กระทำได้กระทำความผิดต่อผู้ข่มเหงในขณะบันดาลโทสะ

ประมวลกฎหมายอาญามาตรา 72 ระบุว่า “ผู้ใดบันดาลโทสะโดยถูกข่มเหงอย่างร้ายแรงด้วยเหตุอันไม่เป็นธรรม จึงกระทำความผิดต่อผู้ข่มเหงในขณะนั้น ศาลจะลงโทษผู้นั้นน้อยกว่าที่กฎหมายกำหนดไว้สำหรับความผิดนั้นเพียงใดก็ได้” 

ความผิดเกี่ยวกับเพศ

กระทำอนาจาร กระทำชำเรา ข่มขืน 

กระทำอนาจาร หมายถึง การกระทำต่อเนื้อตัวบุคคลที่ไม่สมควรในทางเพศ หรือทำให้เกิดความอับอายทางเพศ 

กระทำชำเรา หมายถึง การกระทำเพื่อสนองความใคร่ของผู้กระทำ โดยการใช้อวัยวะเพศของผู้กระทำล่วงล้ำอวัยวะเพศ ทวารหนัก หรือช่องปากของผู้อื่น 

ข่มขืน หมายถึง กระทำชำเราผู้อื่นโดยที่ผู้นั้นไม่ได้สมัครใจ ไม่ว่าจะข่มขืนเพศเดียวกันหรือเพศตรงข้ามล้วนถือว่ามีความผิดทั้งสิน 

ความผิดเกี่ยวกับทรัพย์

• ลักทรัพย์ เอาทรัพย์ไปโดยทุจริตซึ่งเจ้าทรัพย์ไม่อยู่ เช่น เอาของในบ้านของบุคคลอื่นไปขายทอดตลาด
• วิ่งราวทรัพย์ ฉกฉวยซึ่งหน้า เช่น กระชากสร้อยทองผู้อื่น
• ชิงทรัพย์ ผู้กระทำความผิด 1-2 คน ใช้กำลังปะทุษร้าย ใช้อาวุธทำร้ายเจ้าทรัพย์ เช่น ใช้มีดจี้บังคับให้ส่งให้ส่งกระเป๋าเงินให้
• ปล้นทรัพย์ ร่วมกันชิงทรัพย์ตั้งแต่ 3 คนขึ้นไป ถ้าใช้อาวุธหรือทำร้ายร่างกายเจ้าของทรัพย์ด้วย โทษจะเพิ่มขึ้นตามลำดับ
• กรรโชกทรัพย์ เจ้าทรัพย์โดนข่มขู่ว่าจะทำร้าย เช่น ข่มขู่ให้เจ้าทรัพย์ส่งเงินให้
• ยักยอกทรัพย์ แอบเอาทรัพย์คนอื่น โดยที่เจ้าทรัพย์ไม่รู้
• ฉ้อโกงทรัพย์ หลอกลวงให้เจ้าทรัพย์เชื่อ เช่น หลอกหลวงด้วยกลอุบายหรือวิธีการต่าง ๆ ให้เจ้าทรัพย์ส่งมอบทรัพย์สินให้
• รีดเอาทรัพย์ ขู่ว่าจะเปิดเผยความลับของเจ้าทรัพย์ หรือบุคคลที่ 3
• ทำให้เสียทรัพย์ ทำลาย ทำให้เสื่อมค่า หรือไร้ประโยชน์ โดยที่เจ้าทรัพย์รู้
• รับของโจร ซ่อนเร้น จำหน่าย ซื้อ จำนำซึ่งทรัพย์ที่ได้มาโดยกระทำผิด
• บุกรุก เข้าไปในอสังหาริมทรัพย์ผู้อื่น

อายุความ

“เมื่อได้มีคำพิพากษาถึงที่สุดให้ลงโทษผู้ใด ผู้นั้นยังมิได้รับโทษก็ดี ได้รับโทษแต่ยังไม่ครบถ้วนโดยหลบหนีก็ดี ถ้ายังมิได้ตัวผู้นั้นมาเพื่อรับโทษนับแต่วันที่มีคำพิพากษาถึงที่สุด หรือนับแต่วันที่ผู้กระทำผิดหลบหนี แล้วแต่กรณี เกินกำหนดเวลาดังต่อไปนี้ เป็นอันล่วงเลยการลงโทษ จะลงโทษผู้นั้นมิได้ ทั้งนี้ตามประมวลกฎหมายอาญา มาตรา 95 กำหนดจำนวนของการขาดอายุความ ไว้ดังนี้

(1) 20 ปี สำหรับโทษประหารชีวิต จำคุกตลอดชีวิต หรือจำคุกยี่สิบปี 

(2) 15 ปี สำหรับโทษจำคุกกว่า 7 ปี แต่ไม่เกิน 20 ปี 

(3) 10 ปี สำหรับโทษจำคุกกว่า 1-7 ปี

(4) 5 ปี สำหรับโทษจำคุกกว่า 1 เดือน ถึง 1 ปี 

(5) 1 ปี สำหรับโทษจำคุกตั้งแต่หนึ่งเดือนลงมา หรือต้องโทษอย่างอื่น 

สำหรับบทความคอลัมน์ ‘รู้ไว้เผื่อออกสอบ’ ต่อไปจะเป็นเรื่องเกี่ยวกับอะไร ฝากน้อง ๆ ติดตามด้วยนะคะ ;-)