สรุป! 5 ระดับภาษา ออกสอบบ่อย พร้อมทริคสังเกตโจทย์

สวัสดีค่ะ น้องๆ ชาว Dek-D มีใครเคยสังเกตกันไหมว่าภาษาที่เราใช้กันในชีวิตประจำวันมีระดับที่แตกต่างกัน เวลาคุยกับเพื่อนเราจะใช้ภาษารูปแบบหนึ่ง ซึ่งต่างจากตอนที่เราคุยกับพ่อแม่ คุณครู หรือผู้ใหญ่ โดยตามหลักแล้วเราจะเรียกความแตกต่างนี้ว่า “ระดับภาษา” นั่นเอง นอกจากจะใช้สื่อสารในชีวิตประจำวันแล้ว ก็ยังเป็นเนื้อหาที่เจอในข้อสอบเข้ามหา’ลัย อย่าง A-Level ภาษาไทยด้วย คอลัมน์ ‘รู้ไว้เผื่อออกสอบ’ ในบทความนี้จะพาไปเจาะลึกเนื้อหาของระดับภาษา รวมถึงมีข้อสอบจริง พร้อมเทคนิคการสังเกตโจทย์มาฝากด้วยค่ะ

ภาษาพูด VS ภาษาเขียน  

ก่อนที่เราจะไปดูว่าระดับภาษามีอะไรบ้าง อยากให้น้องๆ ทำความเข้าใจเรื่องภาษาพูดและภาษาเขียนกันก่อนค่ะ  เพราะทั้งคู่เป็นภาษาที่เราใช้กันในชีวิตประจำวัน และมีส่วนสำคัญในการเลือกใช้ระดับภาษาที่จะสื่อสารอีกด้วย

ภาษาพูด หรือภาษาปาก เป็นภาษาเฉพาะกลุ่มที่ใช้พูดกันในกลุ่มคนพวกเดียวกัน  เช่น ภาษาวัยรุ่น, ภาษาถิ่น, ศัพท์ LGBTQ+ หรือภาษาลู มักใช้พูดคุยระหว่างคนที่สนิทกันมากๆ  จึงไม่เคร่งครัดเรื่องข้อบังคับ  เรียกว่า “ภาษาไม่มีแบบแผน” อาจมีคำไม่สุภาพบ้าง หยาบคายบ้าง บางครั้งภาษาพูดอาจนำไปใช้ในการเขียนได้ เช่น เป็นคำพูดตัวละครในนิยาย บทละคร บทภาพยนตร์ เพื่อความสมจริงของงานนั้นๆ  

ภาษาเขียน เป็นภาษาที่มีลักษณะเคร่งครัดในหลักภาษา เรียกว่า “ภาษาแบบแผน”  มีการเรียบเรียงประโยคถูกต้องสวยงาม ประดิษฐ์ถ้อยคำให้สละสลวย ใช้คำสุภาพ คำศัพท์วิชาการ หรือคำบัญญัติ มักใช้ในงานเขียนเชิงวิชาการ หรือ พิธีการต่าง ๆ

ระดับภาษาคืออะไร?  

ระดับภาษา คือ ความแตกต่างของภาษา ทั้งภาษาพูด ภาษาเขียน หรือแม้กระทั่งภาษากาย โดยการใช้ระดับภาษาจะพิจารณาตามโอกาสหรือกาลเทศะ ความสัมพันธ์ระหว่างบุคคลที่เป็นผู้สื่อสาร น้องๆ ต้องดูว่าเรากำลังสื่อสารกับใคร และอยู่ในสถานที่ไหน เพื่อที่จะได้เลือกใช้ระดับภาษาให้เหมาะสม ถ้าเกิดมีการใช้ระดับภาษาที่ไม่เหมาะสมก็อาจทำให้เกิดความขัดแย้งระหว่างผู้พูดและผู้ฟัง หรือทำให้การสื่อสารผิดพลาดได้ บางภาษาอาจไม่มีระดับภาษา แต่ภาษาไทยของเรานั้นมีหลายระดับ ในหลักสูตรวิชาภาษาไทยที่น้อง ๆ ต้องเรียน จะแบ่งระดับภาษาออกเป็น 5 ระดับ ดังนี้

1.ภาษาระดับพิธีการ

เป็นภาษาที่มีแบบแผน ประโยคถูกต้องตามหลักไวยากรณ์ มีการเลือกใช้คำสุภาพ สละสลวย ประณีต และใช้คำระดับสูง หรือคำราชาศัพท์ โดยส่วนใหญ่แล้วจะเป็นภาษาเขียน ภาษาระดับนี้มักใช้ในงานพิธีการหรือโอกาสสำคัญต่าง ๆ เช่น งานราชพิธี การประชุมสภา การกล่าวสดุดี การกล่าวรายงานในพิธีมอบปริญญาบัตร

2.ภาษาระดับทางการ  

เป็นภาษาที่มีแบบแผน ถูกต้องตามหลักไวยากรณ์ เน้นการสื่อสารที่ตรงประเด็น กระชับ ไม่เวิ่นเว้อ อาจมีศัพท์เทคนิค และศัพท์วิชาการบ้างตามลักษณะของเนื้อหาที่ต้องการเขียน ในบางครั้งก็อาจมีคำราชาศัพท์อยู่บ้าง มักใช้ในโอกาสที่เป็นทางการ เช่น ประกาศทางการ งานเขียนวิชาการ จดหมายราชการ จดหมายธุรกิจ บทความวิจัย การประชุม  

3.ภาษาระดับกึ่งทางการ

เป็นภาษาที่ไม่เคร่งครัดแบบแผน แต่ยังคงความสุภาพ มีลักษณะคล้ายกับภาษาระดับทางการ แต่จะลดความเป็นทางการลง รูปประโยคไม่ซับซ้อน มีคำทั่วไปที่เราคุ้นเคย เพื่อให้เกิดสัมพันธภาพระหว่างผู้ส่งสารและผู้รับสาร ภาษาระดับนี้สามารถใช้ได้ทั้งภาษาเขียน และภาษาพูดขึ้นอยู่กับสถานการณ์ มักจะใช้ในการประชุม การเสวนา การบรรยายในห้องเรียน การพรีเซนต์งานหน้าห้อง การเขียนข่าว หรือบทความในหนังสือพิมพ์

4.ภาษาระดับไม่เป็นทางการ

หรือ ‘ภาษาระดับสนทนา’ เป็นภาษาที่ไม่มีลักษณะแบบแผน มักใช้ถ้อยคำเข้าใจง่าย แต่ยังคงความสุภาพ เนื้อหาของสารจะเป็นเรื่องทั่ว ๆ ไปในการดำเนินชีวิตประจำวัน การปรึกษาหารือกัน  บางครั้งอาจมีคำศัพท์หรือสำนวนเฉพาะในกลุ่มปะปนด้วย แต่ส่วนใหญ่แล้วเป็นภาษาพูดที่ใช้พูดกับคนที่ไม่สนิท และพบในรายการบันเทิง บทความ พาดหัวข่าว นิตยสาร  

5.ภาษาระดับกันเอง

หรือที่เรียกว่า ‘ภาษาปาก’ เป็นภาษาที่ไม่มีลักษณะแบบแผน ภาษาที่ใช้เป็นภาษาพูดใช้กับคนที่สนิทคุ้นเคย เช่น พ่อแม่ พี่น้อง เพื่อนสนิท  อาจมีคำสแลง คำหยาบ ภาษาถิ่น หรือศัพท์เฉพาะกลุ่มปะปน โดยทั่วไปไม่นิยมใช้ในภาษาเขียน ยกเว้นงานเขียนบางประเภท เช่น เรื่องสั้น นิยาย บทละคร เพื่อความสมจริงของงานนั้นๆ

ระดับภาษา 5 แบบ ต่างกันยังไง?  

เพื่อให้น้องๆ เห็นภาพชัดมากขึ้นว่าภาษาแต่ละระดับมีลักษณะต่างกันยังไง พี่แป้งสรุปเป็นตารางเปรียบเทียบมาให้แล้วค่ะ  

7 ทริคสังเกตระดับภาษา

พี่แป้งได้สรุป 7 ทริคสังเกตโจทย์ที่จะเป็นตัวช่วยให้น้องๆ ได้นำไปวิเคราะห์ระดับภาษามาฝากด้วยค่ะ  

1. แยกให้ออกว่าเป็น ‘ภาษาพูด’ หรือ ‘ภาษาเขียน’ : อย่างน้อยจะได้ตัดตัวเลือกที่ไม่ใช่ออกไปก่อน สมมติวิเคราะห์มาแล้วเป็นภาษาเขียนหมดเลย หมายความว่า ข้อความนั้นอาจจะอยู่ในระดับพิธีการ ทางการ หรือกึ่งทางการก็ได้ หลังจากนั้นน้องๆ ก็ค่อยมาวิเคราะห์อีกรอบว่าเป็นระดับไหน

2. การใช้สรรพนาม : สรรพนามก็มีส่วนช่วยในการแยกระดับภาษาด้วยเหมือนกัน ซึ่งมีวิธีการสังเกต ดังนี้

• ระดับพิธีการ ทางการ และกึ่งทางการ : ใช้สรรพนามแทนตัวเอง (บุรษที่ 1) มักใช้ กระผม ผม ดิฉัน ข้าพเจ้า สรรนามแทนผู้รับสาร (บุรุษที่ 2) มักใช้ ท่าน ท่านทั้งหลาย คุณ
• ระดับไม่เป็นทางการ และกันเอง : สรรพนามแทนตัวเอง มักใช้ ผม ฉัน หนู เรา หรือใช้คำนาม เช่น พ่อ แม่ หมอ ครู  สรรนามแทนผู้รับสาร มักใช้ แก เธอ เอ็ง หรือบางครั้งก็เรียกชื่อแทนไปเลย

3. คำขึ้นต้น - ลงท้าย : ข้อนี้ก็เป็นจุดสังเกตที่เห็นได้ชัดเหมือนกัน ถ้าขึ้นต้นด้วย ‘กราบเรียน’ ‘เรียน’ หมายความว่า ข้อความนั้นมีแบบแผน อาจจะอยู่ในระดับพิธีการ หรือทางการก็ได้ แต่ถ้าลงท้ายด้วย ‘คะ’ ‘ค่ะ’ ‘ครับ’ คำพวกนี้จะเจอในภาษาพูด แปลว่า ข้อความนั้นจะอยู่ในระดับกึ่งทางการ - กันเอง

4. การซ้ำคำ : เช่น สวยๆ ต่างๆ การซ้ำคำโดยส่วนใหญ่จะอยู่ในระดับกึ่งทางการ - กันเองถ้าเป็นทางการจะมีเขียนกระชับ ชัดเจน  

5. การตัดคำ กร่อนคำ รวบเสียง : เช่น “อะไร > ไร” “อย่างไร > ยังไง” โดยส่วนใหญ่จะอยู่ในระดับกึ่งทางการ - กันเอง เพราะถ้าเป็นระดับทางการจะห้ามตัดคำ หรือกร่อนคำเด็ดขาด

6. ใช้คำอุทานเสริมบท-คำสร้อย : เช่น “หนังสือหนังหา” “กินข้าวกินปลา”  โดยส่วนใหญ่จะอยู่ในระดับกึ่งทางการ - กันเอง

7. ใช้คำแสลง คำเฉพาะกลุ่ม คำสถบ : ข้อนี้ก็เป็นจุดสังเกตที่เห็นได้ชัดเหมือนกัน ถ้ามีการใช้คำเหล่านี้เยอะๆ หมายความว่า ข้อความนั้นเป็นระดับกันเองแน่นอน  

สำหรับคอลัมน์ ‘รู้ไว้เผื่อออกสอบ’ บทความต่อไปจะเป็นเรื่องราวเกี่ยวกับอะไร ฝากติดตามกันด้วยนะคะ ถ้าน้อง ๆ มีประเด็นที่น่าสนใจ หรือความรู้จากวิชาอะไร ที่อยากให้นำมาเล่า หรือแจกทริคการจำ ก็สามารถคอมเมนต์เอาไว้ด้านล่างได้เลย!