สสส.ตีแผ่ภัยร้าย ‘บุหรี่ไฟฟ้าอันตรายกว่าที่คิด’

หากจะกล่าวว่าปัญหาบุหรี่ไฟฟ้า กำลังเป็นปัญหาสุขภาพสำคัญระดับโลกก็คงไม่ผิดนัก เพราะแนวโน้มและจำนวนผู้สูบบุหรี่ไฟฟ้าในทุกประเทศทั่วโลกเพิ่มขึ้นอย่างรวดเร็ว และทุกประเทศต่างประสบปัญหาเดียวกันที่ว่า อายุของผู้ที่เริ่มสูบน้อยลงๆ เรื่อยๆ นักสูบหน้าเก่าเข้าใจผิดว่าบุหรี่ไฟฟ้าปลอดภัยกว่าบุหรี่มวน ในขณะที่เด็กและเยาวชนส่วนใหญ่มักถูกชักชวนด้วยสื่อออนไลน์ หรือการชักจูงจากเพื่อนๆ รวมถึงรูปลักษณ์ของบุหรี่ไฟฟ้าที่เหมือนของเล่นและมีกลิ่นหอมที่น่าลิ้มลอง  

จากสถิติอ้างอิงผลการสำรวจการบริโภคผลิตภัณฑ์ยาสูบในเยาวชนไทย พ.ศ.2565 พบว่า เด็กเยาวชนไทย อายุระหว่าง 13-15 ปี สูบบุหรี่ไฟฟ้าเพิ่มขึ้น 5.3 เท่าภายใน 7 ปี (2558-2565) โดยที่ 38% ของผู้ที่สูบบุหรี่ไฟฟ้ามีอายุเพียง 15-24ปี และ 92%ของเด็กเยาวชนที่สูบบุหรี่ครั้งแรกเนื่องจากเพื่อนชวน

สถาบันยุวทัศน์แห่งประเทศไทยมีการสำรวจความคิดเห็นเด็กและเยาวชนอายุ 15-25 ปี จำนวน 1,674 คนจากทั่วประเทศ พบว่าร้อยละ 39.8 เข้าใจว่าบุหรี่ไฟฟ้าช่วยให้เลิกสูบบุหรี่แบบธรรมดาได้ และร้อยละ 76.9 ได้รับข้อมูลที่บิดเบือนจากสื่อสังคมออนไลน์

จากสถานการณ์ดังกล่าว สำนักงานกองทุนสนับสนุนการสร้างเสริมสุขภาวะ (สสส.) กรมควบคุมโรค กระทรวงสาธารณสุข มูลนิธิเครือข่ายเพื่อรณรงค์การไม่สูบบุหรี่ สายด่วนเลิกบุหรี่ Quitline 1600 ร่วมกับภาคีเครือข่ายเพื่อลดการสูบบุหรี่ในสังคม พบข้อเท็จจริงหลายประการที่คนในสังคมควรรู้ ถือเป็นเป้าหมายหลัก หน้าที่หลักที่จะสื่อสารข้อเท็จจริงสู่สังคม เพื่อให้สังคมมีข้อมูลอันตรายของบุหรี่ไฟฟ้าที่มากพอที่จะไม่สูบ ไม่แนะนำ ไม่สนับสนุนการมีบุหรี่ไฟฟ้าในสังคมไทย  

ในปี พ.ศ. 2567 นี้แคมเปญรณรงค์เรื่องโทษภัยของบุหรี่ไฟฟ้าจึงเป็นโจทย์ใหญ่ ที่ สสส. ตั้งใจในการสื่อสารเพื่อให้สังคมเข้าใจถึงพิษภัยของบุหรี่ไฟฟ้าให้ชัดเจนมากขึ้น ผ่านการเล่าเรื่องในเชิงการเปรียบเทียบ เพื่อให้การเล่าเรื่องพิษภัยของบุหรี่ไฟฟ้านั้นไม่ดูน่าเบื่อ และสามารถเข้าถึงทั้งกลุ่มเยาวชนและคนในสังคม ผ่านหนังโฆษณาสองเรื่อง ภายใต้ Key message หลักที่ว่า “บุหรี่ไฟฟ้าอันตรายกว่าที่คิด”

เรื่องราวที่ 1 : ประสบการณ์ตรงของช่างแอร์ถ่ายทอดสภาพความน่ากลัวของแอร์ตันจากบุหรี่ไฟฟ้า

สสส. หยิบยกประสบการณ์จริงของช่างแอร์ ที่พบว่ามีสิ่งตกค้างจากการล้างแอร์ของบ้านที่มีการสูบบุหรี่ไฟฟ้าเป็นประจำ มีรูปร่างของสิ่งตกค้างที่แตกต่างออกไปจากการล้างแอร์ของบ้านที่ไม่มีการสูบบุหรี่ไฟฟ้า โดยตัวการอันตรายที่ทำให้เกิดความต่างนี้คือ ไอน้ำมันระเหยที่ออกมาจากบุหรี่ไฟฟ้า ซึ่งมีขนาดเล็กกว่าขนาดของฝุ่น PM2.5 นำพาสารเคมี และสารพิษอันตรายมากมายเข้าสู่แอร์ เป็นสาเหตุที่ทำให้แอร์ตันไว โดยมีการทิ้งสิ่งตกค้างที่มีลักษณะ เหนียว หนืด ไว้ที่ไส้กรองแอร์ และที่ท่อน้ำทิ้ง เมื่อสะสมและแข็งตัวจะทำให้ล้างออกได้ยากเป็นสาเหตุหลักที่ทำให้แอร์ตัน  

สปอตรณรงค์ชุดนี้มีวัตถุประสงค์เพื่ออยากเตือนใจทุกคนตระหนักรู้ว่า “บุหรี่ไฟฟ้าอันตรายกว่าที่คิด” ซึ่งนำเสนอประสบการณ์จริงที่ว่า บุหรี่ไฟฟ้าทำแอร์ตัน แอร์ยังล้างทำความสะอาดได้ แต่ปอดเราไม่สามารถเปิดล้างได้เหมือนแอร์  “แอร์ยังพังขนาดนี้ แล้วปอดคุณล่ะจะขนาดไหน”

เรื่องราวที่ 2 : กลัวความเล็กของฝุ่น PM2.5 ที่เข้าสู่ร่างกาย แต่ไอระเหยในบุหรี่ไฟฟ้าเล็กกว่านั้น  

สิ่งที่ทางทีมวิชาการ และภาคีพบ คือ ควันหอม ๆ จากบุหรี่ไฟฟ้าที่เราเห็นจริงๆแล้วไม่ใช่ควัน แต่มันคือ “ละอองฝอยของน้ำมันระเหย” ซึ่งมีขนาดอนุภาคที่เล็กเทียบเท่า หรือเล็กกว่า PM2.5 จึงสามารถนำพาสารเคมีอันตรายต่างๆ เข้าสู่ร่างกายได้ง่าย เร็ว ลึก ทำร้ายปอด และยังเดินทางต่อไปยังอวัยวะสำคัญอื่น ได้ในระยะเวลา 20 วินาที ปากและลำคอ: ทันที (0-1 วินาที) ปอด: 1-5 วินาที หัวใจและระบบหลอดเลือด: 10-30 วินาที สมอง: 10-20 วินาที

สสส. จึงถ่ายทอดข้อมูลทางวิทยาศาสตร์ที่บอกเล่าความเล็กและอันตรายของไอน้ำมันระเหยในบุหรี่ไฟฟ้า โดยการเปรียบเทียบเชิงสัญลักษณ์กับฉลาม เริ่มเรื่องด้วยภาพชายหนุ่มวัยรุ่นถือบุหรี่ไฟฟ้ายืนอยู่ในกรงกันฉลาม ยื่นมือไปหยอกล้อกับฉลามที่ดูไม่มีพิษภัย และคิดว่าตัวเองจะปลอดภัยเพราะอยู่ในกรงที่แข็งแรง แต่เมื่อฝูงฉลามเข้ามาใกล้ตัวชายหนุ่ม ชายหนุ่มเริ่มเห็นว่าฉลามหรือไอน้ำมันระเหยของบุหรี่ไฟฟ้าที่ประกอบไปด้วย “นิโคติน” “แคดเมียม” “ตะกั่ว” “ฟอร์มาดีไฮด์” และสารพิษอื่นๆ สามารถทะลุผ่านเข้ามาในกรงและเข้าไปทำร้ายปอด และอวัยวะอื่นของชายหนุ่มได้  สปอตรณรงค์ชุดนี้มีวัตถุประสงค์เพื่ออยากเตือนใจทุกคนตระหนักว่า “บุหรี่ไฟฟ้าอันตรายกว่าที่คิด” ไอน้ำมันระเหยจากบุหรี่ไฟฟ้า เล็ก เข้าลึก ทำลายปอด และอวัยวะสำคัญอื่น ๆ ได้

สสส. หวังเป็นอย่างยิ่งว่าสปอตรณรงค์ทั้ง 2 ชุดนี้ จะทำให้คนตระหนักรู้ถึงอันตรายของบุหรี่ไฟฟ้า ว่าแท้จริงแล้วควันที่มีกลิ่นหอม และดูเหมือนไม่มีอันตรายนั้น แท้จริงแล้ว “บุหรี่ไฟฟ้าอันตรายกว่าที่คิด”  

สำหรับใครที่ดูสปอตชุดนี้แล้วยังสงสัยอยากเข้าใจว่าอนุภาคของบุหรี่ไฟฟ้านั้นเล็กกว่าขนาดของ PM2.5 ได้อย่างไร อย่าเพิ่งเชื่อหรือปฏิเสธ เราอยากให้คุณดาวน์โหลด ข้อเท็จจริง คู่มือบุหรี่ไฟฟ้าภัยร้ายซ่อนลึกนี้ไปอ่านก่อน ที่นี่