พระราชบัญญัติการศึกษาแห่งชาติ พ.ศ. 2542 ได้ส่งผลให้พัฒนาการของการวัดผลสัมฤทธิ์ทางการศึกษาในระดับชาติ ก้าวเข้ามาสู่รูปแบบที่ต้องมีข้อสอบอัตนัย จึงทำให้รูปแบบการตรวจข้อสอบด้วยคอมพิวเตอร์รูปแบบเดิมที่เคยใช้มาในอดีตนั้น ไม่สามารถรองรับได้

         การสอบ O-NET และ A-NET นอกจาก มีทั้งข้อสอบปรนัยและอัตนัยแล้ว ยังมีปริมาณกระดาษคำตอบมากหลายล้านแผ่น และยังต้องได้รับการตรวจอย่างถูกต้อง ให้เสร็จสิ้นในระยะเวลาอันสั้น จึงจำเป็นต้องใช้เครื่องคอมพิวเตอร์ตรวจ โดยใช้เทคโนโลยีอ่านรู้จำลายมือจากภาพสแกน ที่มีทั้งความสามารถอ่านรู้จำลายมือที่เขียนเป็นเครื่องหมายกาตอบข้อสอบ (Optical Marked Recognition หรือ OMR) อ่านรู้จำลายมือที่เขียนเป็นตัวเลขได้ (Intelligent Character Recognition หรือ ICR) และสามารถจัดการภาพลายมือเขียนตอบเป็นข้อความ ได้อย่างเป็นระบบ โดยเฉพาะอย่างยิ่งลายมือที่เขียนเป็นภาษาไทย ทั้งนี้เพื่อสามารถรองรับการตรวจข้อสอบอัตนัย

          การที่เครื่องคอมพิวเตอร์จะสามารถอ่านรู้จำลายมือได้ถูกต้องสูงสุดนั้น ผู้กรอกกระดาษคำตอบ ต้องทำตามข้อกำหนดอย่างเคร่งครัด เช่นต้องใช้ดินสอ 2B ระบายเต็มวง ไม่เช่นนั้น คะแนนจะออกมาผิดเป็นต้น แต่นั่นคือข้อกำหนดตามรูปแบบที่เคยใช้กันมานาน ซึ่งเป็นเทคโนโลยีนำเข้าจากต่างประเทศ ที่ไม่สามารถรองรับข้อสอบอัตนัยที่ต้องมีการตรวจโดยผู้ตรวจที่ทำงานอย่างเป็นเครือข่ายได้

          สถาบันทดสอบทางการศึกษาแห่งชาติ (องค์การมหาชน) ได้ร่วมมือกับผู้เชี่ยวชาญด้านนี้ ประยุกต์ใช้โปรแกรม ScanXM ซึ่ง เป็นเทคโนโลยีจากภูมิปัญญาไทย มาใช้ตรวจข้อสอบ O-NET และ A-NET เนื่องจากสามารถรองรับข้อสอบอัตนัยได้ และที่สำคัญคือไม่ต้องใช้ดินสอ 2B ระบายเต็มวงอย่างที่เคยทำมาแต่เดิม อีกทั้งยังมี ICR คือสามารถอ่านรู้จำลายมือที่เขียนเป็นตัวเลขได้ ถ้าหากเขียนตามรูปแบบที่กำหนด จะมีความถูกต้องสูงถึง 100% แต่หากไม่ตามนั้น ก็เป็นธรรมดาที่เครื่องอ่านผิดหรืออ่านไม่ออกเช่นเดียวกันกับที่บางครั้งเรายังอ่านลายมือเราเองไม่ออก สำหรับคำตอบที่เขียนเป็นข้อความนั้น อาจารย์ผู้ตรวจยังคงอ่านลายมือนักเรียนเช่นเดิม แต่ระบบตรวจในครั้งนี้จัดภาพสแกนให้อาจารย์ผู้ตรวจอ่านอย่างเป็นระบบ สามารถกระจายผู้ตรวจได้จำนวนมาก

         จากที่มีการเปลี่ยนแปลงตามที่กล่าวข้างต้น หากไม่มีการทำความเข้าใจร่วมกันเกี่ยวกับการเขียนกระดาษคำตอบ อาจเกิดความยุ่งยากมากในการตรวจ แม้ระบบจะพัฒนาเพื่อรองรับปัญหาเหล่านี้อย่างดีเพียงใด แต่หากแม้แต่ต้นฉบับก็ไม่สามารถอ่านได้นั้น ไม่ว่าการตรวจด้วยตา หรือประยุกต์ใช้เทคโนโลยีใดก็ไม่สามารถรองรับได้

          ดังนั้น ผู้เข้าสอบทุกคน จึงควรทำความเข้าใจรูปแบบการเขียนคำตอบตามรายละเอียดต่อไปนี้ก่อนเข้าสอบจริง เพื่อไม่เกิดความสับสนและไม่เกิดปัญหาในช่วงเวลาสอบ ทำให้สามารถเผชิญกับการสอบได้อย่างมั่นใจ

           ข้อกำหนดที่กล่าวต่อไปนี้ ไม่ได้แตกต่างจากสิ่งที่นักเรียนพึงปฏิบัติในการสอบที่เคยทำมาแต่เดิมมากนัก แต่นำมาแนวปฏิบัติมาอธิบายให้ละเอียดเพื่อชี้ให้เห็นถึงรูปแบบการเขียนตอบที่พึงหลีกเลี่ยง พร้อมเหตุผลให้เกิดความเข้าใจได้ดียิ่งขึ้น กล่าวอีกนัยหนึ่ง คือแม้ตรวจข้อสอบด้วยสายตา โดยไม่มีการใช้เทคโนโลยีใดๆ การเขียนตอบตามแนวทางต่อไปนี้จะไม่ก่อปัญหาใดๆ ในการตรวจเลย

• หากนักเรียนกากบาทผิดวิธีโดยไม่ได้ตั้งใจ ระบบตรวจนี้ตรวจได้อย่างถูกต้องตามที่กา ในขณะเดียวกันก็สามารถตรวจได้ว่าที่ทำผิดมานั้นจงใจหรือไม่ เช่นให้เลือกได้หนึ่งคำตอบแต่เลือกมาเกินเป็นต้น กรณีหลังจะปรับผิดในข้อนั้น หากมีรูปแบบการกากบาทที่ไม่ตรงตามที่กำหนด จะยังผลให้ต้องใช้ดุลยพินิจตัดสิน ดังนั้นหากมีปัญหาดังกล่าวปริมาณมากแม้จะเกิดจากความไม่ตั้งใจ ก็อาจส่งผลให้ประกาศผลสอบได้ล่าช้าได้ เนื่องจากมีภาระการตรวจแก้จำนวนมาก

• จรดปลายปากกาที่มุมหนึ่งของสี่เหลี่ยม แล้วลากเป็นเส้นตรงไปยังมุมตรงข้ามในแนวทะแยง จากนั้นทำเช่นเดียวกันกับมุมที่เหลือ
• กาให้เต็มกรอบสี่เหลี่ยม แต่ต้องระวังอย่าให้เส้นโผล่พ้นออกนอกเส้นขอบกรอบสี่เหลี่ยมโดยเด็ดขาด

• การเขียนคำตอบเป็นตัวเลขจำนวน (เฉพาะด้านหลังของแบบ สทศ.1เท่านั้น)
  

  ---

• การเขียนคำตอบเป็นข้อความ (เฉพาะด้านหลังของแบบ สทศ.2 และ สทศ.3 เท่านั้น)
  

  ---

• ส่วนนี้ ระบบตรวจข้อสอบจะเก็บภาพโดยตัดเอาเฉพาะบริเวณกรอบสี่เหลี่ยมที่กำหนด ไปแสดงให้ผู้ตรวจอ่านคำตอบที่เป็นภาพลายมือโดยตรง ไม่มีการแปลลายมืออกเป็นตัวอักษรหรือตัวเลขแต่อย่างใด เขียนอย่างไร ได้ภาพสู่อาจารย์ผู้ตรวจอย่างนั้น
• ให้เขียนด้วยตัวบรรจง ขนาดใหญ่พอ ชัดเจน สามารถอ่านได้ง่ายด้วยสายตาคน
• แนะนำให้ร่างคำตอบด้วยดินสอก่อน เมื่อตรวจทานรอบสุดท้ายแล้วแน่ใจ จึงเขียนทับด้วยปากกา จากนั้นลบดินสอออกให้สะอาด

• ข้อแนะนำการฝึกหัด
  

  ---

• ทดลองว่าเครื่องสแกนได้ภาพกระดาษคำตอบของเราออกมาอย่างไร โดยนำลายมือที่เขียนตอบในกระดาษคำตอบไปถ่ายเอกสาร สำเนาที่ได้จะคล้ายภาพจากเครื่องสแกน
• หากมีเครื่องสแกน ให้สแกนในโหมดขาว-ดำ ความละเอียด 150 จุดต่อตารางนิ้ว ภาพที่ได้จะมีลักษณะที่เหมือนกันทุกประการกับภาพที่จะเข้าสู่ระบบที่ใช้ตรวจข้อสอบ
• หากต้องการทดลองว่าเขียนตอบได้ถูกวิธีหรือไม่ โดยทำจริงกับข้อสอบตัวอย่าง แล้วส่งไปตรวจกับระบบที่ใช้ตรวจสอบจริง ( โปรแกรม ScanXM ) พร้อมกับดูรายงานผลย้อนกลับเป็นการส่วนตัว เป็นผลการตรวจ (คะแนนที่ได้) และรูปแบบการเขียนตอบว่าตนทำถูกต้องหรือไม่ อย่างไร พร้อมข้อเสนอแนะที่จำเพาะ สามารถติดต่อขอรับบริการจากบริษัทซุปเปอร์สแกนซอฟท์จำกัด โปรดทราบ !! บริการนี้ เป็นเพียงการฝึกหัดทางเทคนิคเท่านั้น ไม่ใช่บริการของ สทศ. และกระดาษคำตอบก็มีรูปแบบแตกต่างกัน