Teen Coach EP.66 : เคยไหม? เมื่อได้ยินเพลงหนึ่งแล้วทำให้เรานึกถึงใครบางคนขึ้นมา

ทำไมเวลาเราฟังเพลง เราถึงเกิดอารมณ์ ความรู้สึก และความทรงจำมากมายต่างก็ไหลย้อนมา ทำให้เรารู้สึกเหมือนกับว่าเหตุการณ์ในความทรงจำนั้นเพิ่งเกิดขึ้นไม่นาน  

ความทรงจำของมนุษย์แบ่งออกเป็น 3 รูปแบบ ได้แก่ ความทรงจำระยะสั้น (Short-term Memory) ความทรงจำระยะยาว (Long-term Memory) และ ความทรงจำในรูปแบบประสาทสัมผัส (Sensory Memory) ซึ่งความทรงจำในรูปแบบประสาทสัมผัสนั้นจะเป็นความทรงจำในเรื่องทั่วๆ ไป เช่น สถานที่ กลิ่น เสียง หรือแม้แต่ผู้คน ยกตัวอย่างให้เห็นภาพง่ายๆ เช่น การที่เราเดินผ่านร้านเบเกอรี่แล้วได้กลิ่นขนมที่เราเคยชอบในวัยเด็ก หรือแม้แต่การที่เราได้ยินเสียงเพลง และนึกถึงใครบางคนขึ้นมา เนื่องจาก เราได้มีการ ‘เชื่อมโยง’ ใครบางคนไว้กับเพลง

นักประสาทวิทยา ได้ค้นพบว่า เบื้องหลังความเชื่อมโยงนี้ อยู่ที่การทำงานของสารสื่อประสาทที่ชื่อโดพามีน (Dopamine) จริงๆ แล้วโดพามีนเป็นฮอร์โมนที่ทำหน้าที่เกี่ยวกับความพึงพอใจ และการให้รางวัล เมื่อเราได้ฟังเพลงจะเกิดการกระตุ้น และหลั่งสารโดพามีนออกมา ทำให้ความทรงจำของเรามีการเชื่อมโยงกับสิ่งที่เกิดขึ้นได้ นอกจากนี้ปรากฏการณ์นี้ยังสามารถอธิบายเรื่องกลิ่นน้ำหอม กับความรู้สึกที่เกิดขึ้นได้อีกด้วย

นอกจากนี้ความทรงจำระยะยาว ก็สามารถนำมาอธิบายปรากฏการณ์นี้ได้ ความทรงจำระยะยาว (Long-term Memory) แบ่งออกเป็นความทรงจำแบบชัดแจ้ง (Explicit Memory) และความทรงจำโดยปริยาย (Implicit Memory) โดยที่ ความทรงจำแบบชัดแจ้งเป็นความจำที่ระลึกได้อย่างชัดเจน แน่นอน เช่น การรู้หนังสือ ประสบการณ์ต่างๆ สามารถบอกวันเวลาหรือสถานที่ได้ ส่วนความทรงจำโดยปริยายเป็นความจำที่อยู่ภายในจิตใต้สำนึก เราจะระลึกได้โดยอัตโนมัติ เช่น ขับรถ ขับจักรยาน หรือแม้แต่การได้ยินเสียงดนตรี ความทรงจำแบบชัดแจ้ง สามารถเลือนหายได้ตามกาลเวลา ในขณะที่ความทรงจำโดยปริยายมักจะอยู่ภายใต้จิตสำนึก 

ความทรงจำโดยปริยาย อาจสื่อไปถึงการที่เราสามารถนึกถึงเพลงที่เราเปิดฟังบ่อยๆ จนเรารู้สึกคุ้นชินกับมัน เมื่ออธิบายด้วยหลักการทางจิตวิทยา การที่เราได้ยินบ่อยๆ หรือเรารู้สึกคุ้นชินกับสิ่งใดสิ่งหนึ่ง เราจะชอบสิ่งนั้นไปเอง ซึ่งเราเรียกปรากฏการณ์นี้ว่า Mere Exposure Effect เป็นการที่เรารับรู้สิ่งใดสิ่งหนึ่งซ้ำๆ ไม่ว่าจะเป็นคน สิ่งของ สถานที่ รวมไปถึงบทเพลง จากความรู้สึกที่เฉยๆ เราก็จะรู้สึกชอบไปโดยปริยาย ซึ่งปรากฏการณ์นี้ก็สามารถนำมาอธิบายการที่เราได้ยินเพลงที่เราคุ้นชิน เราก็จะมีความรู้สึกร่วมไปกับเพลงนั้นๆ ได้ นอกจากนี้ยังสามารถอธิบายได้อีกว่า ความทรงจำโดยปริยายอาจเกิดขึ้นจากการวางเงื่อนไข (Classical Conditioning) ในสถานการณ์ที่เราได้ยินเสียงเพลง และเกิดความรู้สึกหนึ่งขึ้นมา ความรู้สึกดังกล่าวก็ถูกเชื่อมโยงกับเพลงนั้นได้ เมื่อเราได้ยินเพลงนั้น เราก็จะเกิดความรู้สึกเดิมๆ กลับขึ้นมาได้นั่นเอง

ความทรงจำกับเสียงเพลง เป็นสิ่งที่ความเชื่อมโยงกันมาอย่างยาวนาน และเสียงเพลงก็เป็นสิ่งที่ช่วยย้ำเตือนความทรงจำที่เกิดขึ้นได้ มักจะทำให้เรานึกหวนไปถึงช่วงเวลาเก่าๆ ฟังแล้วความรู้สึกเหล่านั้นก็ย้อนกลับคืนมา ไม่ว่าจะเป็นความทรงจำที่ดีหรือแย่ แต่ครั้งหนึ่งมันก็เคยเกิดขึ้น เป็นบทเรียนหรืออาจจะเป็นความสุข คอยย้ำเตือนให้เรานึกถึงมัน ในช่วงวัยเด็ก เราอาจจะเคยซ่อนใครบางคนไว้ในบทเพลง มีเพลงบางเพลงที่คอยแทนความรู้สึกเรา  ซึ่งบางครั้งเรื่องราวอาจจะไม่ต้องตรงตามความหมายของเนื้อเพลง หรืออาจจะเป็นเพลงที่ชอบโดยทุนเดิม แต่รวมไปถึงบทเพลงที่มีความหมายเฉพาะ เกี่ยวข้องกับเหตุการณ์บางอย่างนั่นเอง แล้วน้องๆ ชาว Dek-D ล่ะคะ เคยซ่อนใครไว้ในบทเพลงบ้างหรือเปล่า?