เรื่องนี้โรงเรียนไม่ได้สอน : การช่วยชีวิตผู้ใหญ่ไม่ยากอย่างที่คิด พร้อมทริคง่าย ๆ จับจังหวะ CPR

เพื่อน ๆ คงจะเคยดูซีรี่ส์ที่มีฉากนางเอกจมน้ำ จากนั้นก็มีพระเอกขี่ม้าขาวเข้ามาช่วยนางเอกให้รอดพ้นจากความตาย จนนางเอกได้สติฟื้นขึ้นมาสบตาหวานกับพระเอก ทำเอาคนดูอย่างพวกเราฟินไปตาม ๆ กันเลยใช่ไหมล่ะคะ แต่ในชีวิตจริงคงไม่ได้ซึ้งกินใจหรือฟินจิกหมอนเหมือนในหนัง เมื่อถึงคราวเราเองที่ต้องเผชิญหน้ากับสถานการณ์ที่เกี่ยวพันถึงความเป็นความตายของใครสักคน เราควรทำอย่างไรจึงจะสามารถช่วยชีวิตพวกเขาได้? บทความนี้ได้รวม 'ข้อมูลเบื้องต้นของการช่วยฟื้นคืนชีพหรือการทำ CPR สำหรับผู้ใหญ่' จะมีอะไรบ้าง  มาดูกันค่ะ

ตอนไหนบ้างที่ควรทำ CPR ? 

ไม่ใช่ว่าทุกการหมดสติจะต้องได้รับการปั๊มหัวใจนะคะ แต่จะทำในผู้ป่วยที่กำลังหยุดหายใจหรือมีลมหายใจอ่อน หัวใจใกล้หยุดเต้นหรือหยุดเต้นไปแล้ว วิธีการสังเกตคือ การคลำจุดชีพจร (ซึ่งอาจเป็นเรื่องยากสำหรับมือใหม่) หรืออีกวิธีคือการเอียงหูไปใกล้ปากและจมูกของผู้ป่วยเพื่อฟังเสียงหายใจ ใช้แก้มรับสัมผัสจากลมหายใจเข้าออก และใช้ตาดูการกระเพื่อมขึ้นลงของหน้าอกของผู้ป่วย หากไม่พบชีพจรหรือไม่สามารถสัมผัสการหายใจเข้า-ออกหรือไม่พบการขยับของหน้าอกของผู้ป่วย ให้เริ่มขั้นตอนการช่วยฟื้นคืนชีพหรือ CPR ทันทีเพื่อเพิ่มโอกาสในการรอดชีวิต

ขั้นตอนเบื้องต้นในการช่วยชีวิตผู้ใหญ่ 

1. ประเมินสถานการณ์ ตรวจดูความพร้อมและความปลอดภัย 

ก่อนจะเริ่มให้การช่วยเหลือ ผู้ช่วยเหลือต้องประเมินสภาพแวดล้อมโดยรอบว่ามีสิ่งอันตรายอยู่หรือไม่ เช่น กระแสไฟฟ้ารั่ว สารพิษ วัตถุไวไฟ หากพบว่ามีสิ่งอันตรายอยู่ให้เคลื่อนย้ายผู้ป่วย (ในกรณีที่สามารถเคลื่อนย้ายได้) ไปยังที่ปลอดภัยก่อน 

2. ตรวจสอบการตอบสนองของผู้ป่วย 

เริ่มจากจัดท่าให้ผู้ป่วยนอนหงายราบ แล้วใช้มือตบไปที่บ่าสองข้างของผู้ป่วย พร้อมกับการเรียกผู้ป่วยเพื่อปลุก หากผู้ป่วยไม่ตอบสนองและหยุดหายใจหรือไม่พบชีพจร ให้รีบขอความช่วยเหลือโดยการร้องเรียกให้คนช่วยหรือโทรเรียกรถพยาบาลฉุกเฉินเบอร์ 1669 เปิดลำโพงและวางโทรศัพท์ไว้ข้างตัว แล้วเริ่มขั้นตอนการช่วยฟื้นคืนชีพทันที

3. ปั๊มหัวใจโดยการกดหน้าอก 

หากพื้นที่ผู้ป่วยนอนหงายราบอยู่ไม่ใช่พื้นแข็ง ให้หาไม้กระดานหรือวัสดุที่มีความแข็งพอจะรองรับน้ำหนักจากการปั๊มหัวใจมาสอดใต้หลังของผู้ป่วยแล้วจึงเริ่มทำการปั๊มหัวใจตามขั้นตอนนี้ 

• คว่ำมือประสานซ้อนกันโดยให้มือข้างที่ไม่ถนัดอยู่ด้านล่าง วางสันมือลงตรงตรงกลางอกเหนือส่วนปลาย ของกระดูกหน้าอกประมาณ 2 นิ้ว จัดท่านั่งให้พร้อมออกแรงกดต่อเนื่อง โน้มตัวไปด้านหน้าให้แขนเหยียดตรงตั้งฉากกับพื้น
• ออกแรงกดหน้าอกตรง ๆ ลึกประมาณ 2 นิ้ว ทำซ้ำด้วยความเร็ว 100-120 ครั้ง/นาที ให้ระมัดระวังจังหวะเด้งกลับอย่าลงน้ำหนักค้างไว้ เพื่อให้หัวใจคลายตัวได้เต็มที่

4. การช่วยหายใจด้วยการผายปอด 

• ใช้มือข้างหนึ่งวางบนหน้าผากแล้วกดลง มืออีกข้างให้เชยข้างคางขึ้นเพื่อเปิดทางเดินหายใจ จากนั้นให้บีบจมูกแล้วเป่าลมเข้าปากผู้ป่วยประมาณ 1 วินาที สังเกตว่าหน้าอกผู้ป่วยจะยกขึ้นเมื่อเป่าลมเข้า หากไม่ยกให้ทำซ้ำอีกครั้ง
• ทำการกดหน้าอกสลับกับการผายปอด โดยปั๊มหัวใจ 30 ครั้ง และเป่าปาก 2 ครั้ง นับเป็น 1 set และให้ทำซ้ำเรื่อย ๆ จนกว่าความช่วยเหลือจะมาถึง ในขั้นตอนนี้ควรมีผู้ช่วยเหลือมากกว่า 1 คน สลับกันทำเพื่อไม่ให้รู้สึกหมดแรงก่อนที่ความช่วยเหลืออื่นจะมาถึง

แต่ในบางครั้งผู้ป่วยอาจไม่ใช่คนคุ้นเคยและผู้ช่วยเหลืออาจไม่กล้าพอจะเป่าปากโดยตรง ในกรณีนี้ให้ทำการปั๊มหัวใจต่อไปเรื่อย ๆ โดยไม่ต้องเป่าปาก และควรมีผู้ช่วยเหลือมากกว่า 1 คนเพื่อให้สามารถทำซ้ำได้อย่างต่อเนื่องเช่นกันค่ะ

ใครที่อ่านขั้นตอนแล้วยังงง ๆ อยู่ก็สามารถรับชมคลิปวิดีโอสาธิตวิธีการทำ CPR ที่ถูกต้องด้านล่างนี้ เพื่อให้เห็นภาพวิธีการปฏิบัติแต่ละขั้นตอนชัดเจนมากขึิ้น!

นับจับหวะปั๊มหัวใจไม่ถูก ทำยังไงดี!? 

ไม่ว่าจะด้วยสถานการณ์ ความรู้สึกกดดันว่าเราจะต้องรับผิดชอบชีวิตของคนตรงหน้า การจะนับจังหวะให้ได้ 100-120 ครั้ง/นาที ถือเป็นเรื่องที่ยากเพราะต้องใช้สมาธิสูง หลาย ๆ คนคงจะกลัวว่าจะนับเลขผิดบ้าง ลืมบ้าง นับเลขสลับ ๆ กันไปบ้าง ไม่ต้องกังวลไปค่ะ เพราะเรามีทริคจับจังหวะปั๊มหัวใจตามจังหวะเพลงนั่นเองค่า 

เพลงที่ใช้ก็คือเพลงที่มีจังหวะ 100-120 bpm ซึ่งเทียบเท่ากับกับความเร็วในการปั๊มหัวใจ เป็นเพลงไทยหรือสากลก็ได้ทั้งนั้น เช่น เพลงชื่อดังจากศิลปินฝั่งตะวันตกระดับตำนาน Stayin’ Alive ของ Bee Gees, Dancing Queen ของ ABBA หรือเพลงร็อกจังหวะมัน ๆ อย่าง In the end ของ Linkin Park ด้านเพลงไทยที่เราคุ้นเคยกันดี เช่น พูดไม่คิด ของ Season Five, คุกเข่า ของ Cocktails, จังหวะหัวใจ ของ พี่บี้ สุกฤษ์ แต่ถ้าใครยังนึกเพลงพวกนี้ไม่ออก เราขอแนะนำ Baby Shark เพลงเด็กที่ในชีวิตต้องเคยฟังกันสักครั้ง อีกทั้งยังสามารถร้องและจับจังหวะตามเพลงได้ง่ายอีกด้วย  

อย่างไรก็ดี ขั้นตอนการช่วยฟื้นคืนชีพที่กล่าวมาเป็นเพียงขั้นตอนเบื้องต้นเท่านั้น การช่วยฟื้นคืนชีพยังมีความเสี่ยงจะทำให้ผู้ป่วยบาดเจ็บหากปฏิบัติไม่ถูกวิธี แต่ๆๆ ไม่ได้หมายความว่าให้หยุดทำนะคะ เพราะต่อให้ไม่มั่นใจว่าวิธีการถูกต้องเพียงใด การลงมือช่วยเหลือผู้ป่วยอย่างทันท่วงทีย่อมเพิ่มโอกาสในการรอดชีวิต 

คงจะดีถ้าเราได้เรียนรู้วิธีที่ถูกต้อง ปัจจุบันหน่วยงานต่าง ๆ ได้เปิดอบรมการช่วยฟื้นคืนชีพเบื้องต้น มีทั้งอบรม Online/On-site ฟรี/มีค่าใช้จ่าย เพื่อให้ประชาชนทั่วไปเข้าถึงได้ง่าย ไม่ว่าจะเป็น ศูนย์กู้ชีพนเรนทร โรงพยาบาลราชวิถี,  สภากาชาดไทย หรือหลักสูตรออนไลน์ของจุฬาฯ ผ่าน CHULA MOOC ใคร ๆ ก็เรียนได้ จะเรียนเมื่อไหร่ ที่ไหนก็ได้

หากเพื่อน ๆ มีความสนใจ ก็อย่าลืมมาลงเรียนกันเยอะ ๆ สถานการณ์ฉุกเฉินสามารถเกิดได้ตลอด มาเตรียมความพร้อมเพื่อรับมือได้อย่างทันท่วงทีกันนะคะ