“แจ้งให้ทราบ ถามให้ตอบ บอกให้ทำ” รู้จักชนิดของประโยคตามเจตนา ออกสอบบ่อย

‘ชนิดของประโยคตามเจตนา’ เป็นอีกหนึ่งเรื่องที่ข้อสอบ A-Level วิชาภาษาไทย ออกสอบทุกปี ซึ่งจะอยู่ในพาร์ตหลักการใช้ภาษา แม้จะออกแค่ปีละ 1-2 ข้อ แต่ก็เป็นเรื่องที่ไม่ควรพลาด เพราะถ้าน้องๆ เข้าใจว่าประเภทของประโยคนั้นๆ ก็จะช่วยให้ตัดตัวเลือกได้ง่ายขึ้น ในวันนี้คอลัมน์ ‘รู้ไว้เผื่อออกสอบ’ จะพาทุกคนไปทำความเข้าใจ เรื่องชนิดของประโยคตามเจตนาว่ามีอะไรบ้าง แต่ละชนิดประกอบด้วยประโยคแบบใด เพื่อนำไปใช้ทั้งในการสอบ และสื่อสารในชีวิตประจำวันให้ถูกต้องกันค่ะ

ประเภทของประโยคตามเจตนา

สถาบันภาษาไทย สำนักวิชาการและมาตรฐานการศึกษา จำแนกประเภทประโยค ตามเจตนาการสื่อสารแบ่งเป็น 9 ประโยค ดังนี้

1. ประโยคบอกให้ทราบ  

ประโยคบอกให้ทราบ คือ ประโยคที่ผู้พูดต้องการบอกเล่าข้อเท็จจริง เหตุการณ์ ความคิดเห็น หรืออธิบายข้อมูลต่าง ๆ ให้ผู้ฟังทราบ

ลักษณะ/คำบ่งชี้

• มีความชัดเจน ชี้ให้เห็นว่า ใคร ทำอะไร ที่ไหน อย่างไร เมื่อไร เช่น
  • โรงเรียนจะหยุดในวันจันทร์
  • ห้องสมุดเปิดเวลา 08.30 น.
• บางครั้งอาจมีเนื้อความปฏิเสธ ซึ่งจะมีคำว่า ไม่, หาไม่, หามิได้ ในประโยคด้วย เช่น
  • ฉันกดบัตรคอนเสิร์ตไม่ทัน
  • พ่อไม่อนุญาตให้น้องไปเที่ยว
• บางครั้งอาจอยู่ในรูปคล้ายเป็นประโยคคำถาม แต่ไม่ต้องการคำตอบ และมีเจตนาเพื่อบอกเล่าเรื่องราว เช่น
  • รู้ไหมเขาไปเมืองนอกแล้วนะ
  • เธอจะนอนห้องไหนก็ตามใจ

2. ประโยคเสนอแนะ

ประโยคเสนอแนะ คือ ประโยคที่ผู้พูดต้องการเสนอข้อคิดเห็น คำแนะนำ หรือแนวทางให้ผู้ฟังปฏิบัติตาม

ลักษณะ/คำบ่งชี้

• มีคำกริยานำ “ลอง” หรือคำกริยาตาม “ดู” เช่น
  • เธอลองแบ่งเวลาอ่านหนังสือให้เหมาะสมดูนะ
  • ลองชิมแกงเขียวหวานไก่ฝีมือเราดูหน่อยนะ
• มีคำช่วยกริยา คำว่า ควร, น่าจะ, ถ้าเป็นไปได้ เช่น
  • เราควรนอบน้อมต่อผู้ใหญ่ ท่านจะได้เมตตา
• มีคำลงท้ายบอกมาลา คำว่า  สิ, นะ เช่น
  • มาดูตรงนี้สิ วิวดูสวยดีนะ

3. ประโยคคำสั่ง

ประโยคคำสั่ง คือ ประโยคที่ผู้พูดต้องการบังคับให้ผู้ฟังปฏิบัติตาม  

ลักษณะ/คำบ่งชี้

• ประโยคคำสั่งมักจะไม่มีประธาน  
  • ปิดประตูเดี๋ยวนี้
• มีคำช่วยกริยา คำว่า  "จง" หรือ มีคำกริยานำ คำว่า "ต้อง" เช่น
  • จงพูดความจริงอยู่เสมอ
  • ต้องทำการบ้านให้เสร็จก่อน
• ประโยคสั่งอาจเป็นคำถามก็ได้ เช่น
  • ทำไมไม่นั่งลงล่ะ
  • เมื่อไรจะหยุดร้องไห้

4. ประโยคห้าม

ประโยคห้าม คือ ประโยคที่ผู้พูดต้องการบังคับให้ผู้ฟังไม่ให้กระทำสิ่งใดสิ่งหนึ่ง

ลักษณะ/คำบ่งชี้

• ประโยคห้ามมักจะไม่มีประธาน  
• มักมีคำว่า อย่า, ห้าม ขึ้นต้นประโยค เช่น
  • ห้ามส่งเสียงดังในห้องเรียน
  • อย่าเดินลัดสนาม
• ประโยคห้ามอาจเป็นประโยคบอกให้ทราบก็ได้ เช่น
  • เราต้องไม่ส่งเสียงดังในห้องสมุด

5. ประโยคชักชวน

ประโยคชักชวน คือ  ประโยคที่มีเจตนาชวนให้ผู้ฟังทำตามความคิดของตนเอง  

ลักษณะ/คำบ่งชี้

• มีคำวิเศษณ์ คำว่า "กัน" เช่น
  • เราไปดูละครเวทีกันดีกว่า
• มีคำลงท้าย คำว่า นะ, เถอะ, เถอะนะ เช่น
  • ปั่นวิจัยมาทั้งวันแล้ว พักกันเถอะนะ
• ประโยคชักชวนอาจเป็นประโยคคำถามก็ได้ เช่น
  • มาอ่านหนังสือด้วยกันไหม

6. ประโยคขู่

ประโยคขู่ คือ ประโยคที่ผู้พูดมีเจตนาชักจูงให้ผู้ฟังทำตามด้วยการบอกผลของการไม่ทำตามไว้  

ลักษณะ/คำบ่งชี้

• มีคำเชื่อม คำว่า  ถ้า, หาก ปรากฏอยู่ด้วย เช่น
  • ถ้าเธอไม่ร่วมมือ พวกเราจะไม่ให้เธออยู่ในกลุ่มของพวกเราแล้ว
  • หากคุณยังไม่หยุดพฤติกรรมแบบนี้ เราอาจจะต้องดำเนินการทางกฎหมาย

7. ประโยคขอร้อง

ประโยคขอร้อง คือ ประโยคที่ผู้พูดมีเจตนาขอให้ผู้ฟังช่วยสงเคราะห์ทำสิ่งใดสิ่งหนึ่ง  

ลักษณะ/คำบ่งชี้

• มีคำกริยานำ คำว่า ช่วย, กรุณา, วาน, โปรด เช่น
  • โปรดอย่าเปิดโทรศัพท์มือถือในที่ประชุม
• มีคำวิเศษณ์ คำว่า ด้วย, ที, หน่อย เช่น
  • วานไปซื้อของที่ร้านค้าหน้าหมู่บ้านให้ที  
• มีคำลงท้าย คำว่า เถอะ, นะ, น่ะ เช่น
  • เธอช่วยดูแลเด็กแทนฉันหน่อยนะ
• ประโยคขอร้องอาจเป็นประโยคคำถามก็ได้ เช่น
  • จะลำบากไหมถ้าจะฝากซื้อของสัก 2 อย่าง

8. ประโยคคาดคะเน

ประโยคคาดคะเน คือ ประโยคที่ผู้พูดมีเจตนาแสดงความคาดหมายว่าสิ่งใดจะเกิดขึ้น หรือเกิดขึ้นแล้ว

ลักษณะ/คำบ่งชี้

• มีคำช่วยกริยา คำว่า คง, อาจ, ท่าจะ, เห็นจะ, น่า, กลัว  เช่น
  • วันนี้ฝนอาจจะตกตอนเลิกงาน
  • พรุ่งนี้ต้องออกจากบ้านแต่เช้ากลัวว่าจะไปไม่ทันรถไฟเที่ยวสุดท้าย
• มีคำลงท้าย คำว่า กระมัง, ล่ะสิ  
  • วันนี้ขาดน้ำตาลอีกล่ะสิ หน้าถึงได้เป็นแบบนี้
  • เขาไม่ตอบแชต สงสัยคงจะยังไม่ตื่นกระมัง

9. ประโยคถาม

ประโยคถาม คือ ประโยคที่ผู้พูดมีเจตนาถามผู้ฟัง  

ลักษณะ/คำบ่งชี้

• มีคำแสดงคำถาม คำว่า ใคร, อะไร, อย่างไร, ที่ไหน, เท่าไหร่, ทำไม, เหตุใด, เมื่อไร เช่น
  • เมื่อไร EXO จะมาจัดคอนเสิร์ตที่ประเทศไทยสักที
• ประโยคถามอาจเป็นประโยคบอกให้ทราบก็ได้ เช่น
  • อยากรู้จังว่าใครจะมาเปิดงาน

ชนิดของประโยคตามเจตนา

ถ้าพิจารณาเนื้อหาความของ 9 ประโยคก่อนหน้าอย่างละเอียดอาจสามารถรวมชนิดของประโยคเข้าด้วยกัน ทําให้ประโยคที่แบ่งตามเจตนาเหลือเพียง 3 ชนิดหลักๆ ได้แก่ “แจ้งให้ทราบ ถามให้ตอบ บอกให้ทำ” และสามารถจัด 9 ประโยคก่อนหน้าให้เข้ากับประโยคที่แบ่งตามเจตนา 3 ชนิดหลังได้ดังนี้  

1. แจ้งให้ทราบ  

ประโยคแจ้งให้ทราบ เป็นประโยคที่ผู้พูดบอกกล่าว หรือแจ้งเรื่องราวบางอย่างให้ผู้ฟังทราบ หรือเรียกอีกชื่อว่า ประโยคบอกเล่า ซึ่งอาจเปนประโยคสั้นๆ มีเพียงคำนามทำหน้าที่เป็นประธานและคํากริยาในภาคแสดง หรือเป็นประโยคยาวๆ ที่มีความซับซอน ทั้งนี้ประโยคแจ้งให้ทราบอาจมีเนื้อความเชิงปฏิเสธก็ได้

2. ถามให้ตอบ

ประโยคถามให้ตอบ เป็นประโยคที่ผู้พูดใช้ถามเรื่องราวบางอย่างเพื่อให้ผู้ฟังตอบสิ่งที่ผู้พูดอยากรู้ บางครั้งเรียกประโยคสอบถาม ซึ่งต่างจากประโยคแจ้งให้ทราบตรงที่มีคําว่า หรือ หรือไม่ ใคร อะไร ที่ไหน เมื่อไร เท่าไร อย่างไร เป็นต้น หรืออาจมีเนื้อความปฏิเสธก็ได้เช่นกัน

3. บอกให้ทํา  

ประโยคบอกให้ทำ เป็นประโยคที่ผู้พูดใช้เพื่อให้ผู้ฟังกระทำบางอย่างตามความต้องการของตนเอง อาจเรียกว่า ประโยคสั่งหรือขอร้อง การบอกให้ผูัอื่นทำตามความต้องการนั้นอาจใช้การขอร้อง วิงวอน เชิญชวน บังคับ ฯลฯ ซึ่งบางครั้งอาจมีเนื้อความเชิงปฏิเสธ

สำหรับคอลัมน์ ‘รู้ไว้เผื่อออกสอบ’ วิชาภาษาไทย บทความต่อไปจะเป็นเรื่องราวเกี่ยวกับอะไร ฝากติดตามกันด้วยนะคะ หรือถ้าน้องๆ มีเรื่องราวน่าสนใจเรื่องไหน ที่อยากให้นำมาเล่า หรือแจกทริคการจำ ก็สามารถคอมเมนต์เอาไว้ด้านล่างได้เลย!