“แรร์เอิร์ธ” คืออะไร? ทำไมสหรัฐฯ ถึงเซ็น MOU กับไทย

จากกรณี “โดนัลด์ ทรัมป์” ประธานาธิบดีประเทศสหรัฐอเมริกาลงนาม MOU ทำข้อตกลงการค้าแร่หายากกับประเทศไทย วันนี้คอลัมน์ “รู้ไว้เผื่อออกสอบ” จะพาน้องๆ ทุกคนไปทำความรู้จักกับ “แร่แรร์เอิร์ธ” ว่าคืออะไร ทำไมหายาก และถึงได้รับความสนใจจากต่างประเทศ

แรร์เอิร์ธ คืออะไร

แรร์เอิร์ธ (Rare Earth Elements: REEs) หรือ แร่หายาก คือ กลุ่มโลหะพิเศษจำนวน 17 ชนิด  ที่มีองค์ประกอบทางเคมีคล้ายคลึงกัน โดยครอบคลุมธาตุกลุ่มแลนทาไนด์ (Lanthanide) 15 ชนิด และอีก 2 ชนิดคือ สแกนเดียม (Scandium) และอิตเทรียม (Yttrium) ซึ่งเป็นส่วนประกอบสำคัญของอุปกรณ์อิเล็กทรอนิกส์ และเทคโนโลยีสมัยใหม่ที่ขาดไม่ได้ในโลกปัจจุบันและอนาคต ซึ่งธาตุ 17 ชนิด ประกอบไปด้วย

1. แลนทานัม (Lanthanum)

2. ซีเรียม (Cerium)

3. เพรซีโอดิเมียม (Praseodymium)

4. นีโอไดเมียม (Neodymium)

5. โพรมีเทียม (Promethium)

6. ซาแมเรียม (Samarium)

7. โฮลเมียม (Holmium)

8. เออร์เบียม (Erbium)

9. ทูเลียม (Thulium)

10. อิตเทอร์เบียม (Ytterbium)

11. ลูทีเทียม (Lutetium)

12. ยูโรเพียม (Europium)

13. แกโดลิเนียม (Gadolinium)

14. เทอร์เบียม (Terbium)

15. ดิสโพรเซียม (Dysprosium)

16. สแกนเดียม (Scandium)

17. อิตเทรียม (Yttrium)

ทำไมถึงเรียกว่า “แรร์เอิร์ธ” หรือ “แร่หายาก”

แม้ว่ากลุ่มธาตุที่กล่าวมาจะมีอยู่ในธรรมชาติ และไม่ได้หายากมากนักในเปลือกโลก แต่ที่ถูกเรียกว่าแร่ ‘หายาก’ เพราะไม่ค่อยพบแร่ธาตุเหล่านี้ในรูปแบบบริสุทธิ์มากเท่าไร รวมถึงการพบแหล่งที่มีความเข้มข้นสูงและคุ้มค่าต่อการขุดเจาะนั้นค่อนข้างยาก อีกทั้งกระบวนการสกัดและแยกแร่เหล่านี้ออกจากกันมีความซับซ้อน อันตราย และต้องใช้เทคโนโลยีขั้นสูง ทำให้มีต้นทุนสูง นอกจากนี้ การทำเหมืองและการสกัดแร่แรร์เอิร์ธมักก่อให้เกิดผลกระทบต่อสิ่งแวดล้อมอีกด้วย

แรร์เอิร์ธ ใช้ทำอะไรได้บ้าง

แรร์เอิร์ธเป็นส่วนประกอบสำคัญของอุปกรณ์อิเล็กทรอนิกส์ และเทคโนโลยีสมัยใหม่ที่ขาดไม่ได้ในโลกปัจจุบันและอนาคต เช่น 

• อุปกรณ์อิเล็กทรอนิกส์ : สมาร์ทโฟน คอมพิวเตอร์ แท็บเล็ต
• เทคโนโลยีทางการแพทย์ : เครื่องเลเซอร์ เครื่องสแกน MRI
• การป้องกันประเทศ : อาวุธยุทโธปกรณ์ ระบบนำทาง/เรดาร์
• เทคโนโลยีพลังงานสะอาด : รถยนต์ไฟฟ้า กังหันลม
• สารเรืองแสง : หลอดไฟ LED  หลอดฟลูออเรสเซนต์ การแสดงผลจอแบน
• แบตเตอรี่ : แบตเตอรี่ มอเตอร์ แม่เหล็ก

ทำไมสหรัฐฯ ถึงสนใจ “แร่แรร์เอิร์ธ” ของไทย

ปัจจุบันรัฐบาลจีนควบคุมกระบวนการแปรรูปแร่หายากเกือบทั้งหมดของโลก ซึ่งทำให้สี จิ้นผิง มีอำนาจต่อรองในสงครามการค้าที่กำลังดำเนินอย่างต่อเนื่องกับสหรัฐอเมริกา การควบคุมการส่งออกของจีนทำให้การจัดหาแร่หายากเป็นไปได้อย่างติดขัดในช่วงที่ผ่านมา

ดังนั้น สหรัฐอเมริกาจึงต้องการลดการพึ่งพาการนำเข้าแร่แรร์เอิร์ธจากจีน ที่ปัจจุบันถือเป็นผู้ผลิตรายใหญ่ที่สุดของโลก การร่วมมือกับไทยจึงเป็นการกระจายความเสี่ยงและสร้างห่วงโซ่อุปทานใหม่ในภูมิภาคเอเชียตะวันออกเฉียงใต้ ซึ่งมีทรัพยากรและเสถียรภาพทางการเมืองที่เอื้อต่อการลงทุนระยะยาว

รวมถึงประเทศไทยมีฐานข้อมูลทรัพยากรแร่กว่า 40 ชนิด ครอบคลุมพื้นที่ราว 19% ของประเทศ โดยเฉพาะแร่หินเกลือและกลุ่มแร่หายากที่มีแนวโน้มพัฒนาเชิงพาณิชย์ได้ในอนาคต ทำให้ไทยกลายเป็นหนึ่งในประเทศที่สหรัฐอเมริกามองว่าเป็น “หุ้นส่วนเชิงกลยุทธ์ด้านแร่ธาตุสำคัญ” ในภูมิภาค

10 อันดับ ประเทศที่ถือครองแรร์เอิร์ธมากที่สุดในโลก

ข้อมูลของสำนักงานสำรวจธรณีวิทยาสหรัฐฯ (USGS) รายงาน 10 ประเทศ ผู้ผลิตแร่หายากมากที่สุดในโลกประจำปี พ.ศ. 2567 

1. จีน 270,000 เมตริกตัน
2. สหรัฐอเมริกา 45,000 เมตริกตัน
3. เมียนมา 31,000 เมตริกตัน
4. ออสเตรเลีย  13,000 เมตริกตัน
5. ไนจีเรีย 13,000 เมตริกตัน
6. ไทย 13,000 เมตริกตัน
7. อินเดีย 2,900 เมตริกตัน
8. รัสเซีย 2,600  เมตริกตัน
9. มาดากัสการ์ 2,000  เมตริกตัน
10. เวียดนาม 300 เมตริกตัน

แร่แรร์เอิร์ธ พบที่ไหนในไทย

แรร์เอิร์ธสามารถพบได้ในเนื้อหินเกือบทุกชนิดในเปลือกโลก โดยในประเทศไทยพบว่าแหล่งแร่เหล่านี้กระจายตัวอยู่ทางฝั่งตะวันตกของประเทศ ตั้งแต่ภาคเหนือจนถึงภาคใต้ ได้แก่ จังหวัดเชียงราย แม่ฮ่องสอน เชียงใหม่ อุทัยธานี กาญจนบุรี ประจวบคีรีขันธ์ ชุมพร ระนอง พังงา และสุราษฎร์ธานี

ผู้เชี่ยวชาญกรมทรัพยากรธรณี เปิดเผยผลการสำรวจแร่หายากในประเทศไทยเบื้องต้นว่า พบสายแร่ตามแนวหินแกรนิตทอดยาว ตั้งแต่ภาคเหนือจนถึงภาคใต้ โดยแร่หายากที่พบในปริมาณสูงกว่าชนิดอื่นมี 4 ตัวหลัก ได้แก่ ซีเรียม (Ce), อิตเทรียม (Y), แลนทานัม (La) และนีโอดิเมียม (Nd) อย่างไรก็ตาม แร่เหล่านี้มีราคาไม่สูง การจะพัฒนาแหล่งแร่ให้คุ้มทุนจำเป็นต้องสำรวจหาแหล่งที่มีธาตุหายากกลุ่มธาตุหนักซึ่งมีราคาสูงกว่า เช่น ดิสโพรเซียม (Dy) ในสัดส่วนที่เหมาะสม

เกร็ดความรู้เกี่ยวกับขั้นตอนการสกัดแรร์เอิร์ธ และผลกระทบการทำเหมืองแร่