Teen Coach EP.111 : สงสัยมั้ย? ทำไมบางคนถึงเชื่อเฟคนิวส์ง่ายๆ ทั้งๆ ที่ดูไม่มีเหตุผลเอาซะเลย

เคยสงสัยไหม ทำไมคนส่วนใหญ่ถึงคล้อยตามความเชื่อผิด ๆ โดยไม่เอะใจ

 

ไหนจะที่ผู้ใหญ่ในบ้านเชื่อว่าโซดามะนาวรักษามะเร็ง 

 

หรือที่โดนัลทรัมป์ อดีตประธานาบดีของสหรัฐอเมริกา เคยกล่าวว่า อัตราการก่ออาชญากรรมสูงสุดเป็นประวัติการณ์ ณ เวลานั้น ทำให้คนในประเทศสหรัฐกลัว แต่จากรายงานของ FBI พบว่ามีจำนวนเคสน้อย

 

แทบไม่มีเรื่องไหนเป็นเรื่องจริงเลยใช่ไหมคะ...แต่ทำไมคนถึงเชื่อกันง่าย ๆ ล่ะ

ลองจินตนาการเล่น ๆ ขณะที่เรากำลังเล่นทวิตเตอร์ (หรือแอปพลิเคชั่น X ในปัจจุบัน) เราอ่านเจอเรื่องเดิม ๆ ซ้ำ ๆ อ่านในโควท เห็นคนไหลตามและเชื่อต่อกันเป็นทอด ๆ หรือบางครั้งเราก็เชื่อไปโดยที่ไม่ไต่ตรองหรือหาข้อเท็จจริงก่อน เหตุเกิดจากการเราเสพหรืออ่านสิ่งเดิมซ้ำ ๆ จนเชื่อไปแล้วว่าเป็นเรื่องจริง

กลไกเหล่านี้ เรามักจะเห็นได้บ่อยจากวาทกรรมทางการเมือง หรือการทำการตลาด อย่างที่เราเคยเห็นกันในสมัยสงครามโลกครั้งที่สอง ผู้นำพรรคนาซีอย่างฮิตเลอร์ ทำการ Propaganda หรือการล้างสมอง สำเร็จกับกลุ่มคนจำนวนมาก ทั้งที่เรื่องราวเหล่านั้นไม่ถูกต้อง แต่คนกลับเชื่อได้ง่าย 

นั่นคือการทำซ้ำๆ แพร่ซ้ำๆ เปิดวาทกรรมวนไป จนกว่าจะฝังอยู่ในหัวประชาชน จนถึงตอนนั้นคนก็จะเชื่อกันไปต่อเอง

แต่ทำไมกันล่ะ ทั้งที่บางครั้งเรามีข้อมูลไปแย้งคนเหล่านั้น เขากลับไม่เชื่อ ยังคงยืนยันว่าสิ่งนั้นถูกอยู่เสมอ

เคยแย้งพ่อแม่แทบเป็นแทบตายว่ากัญชาไม่ใช่ยารักษา ถึงแม้ว่าจะมีเหตุผลทางการแพทย์มากมายแต่ก็มีกลุ่มคนที่แอนตี้วัคซีน  หรือเคยเจอคอมเมนท์ใน TikTok แบบที่ไม่มีคอมมอนเซนส์ 

ทั้งที่มีหลักฐานอยู่ทนโท่ ส่งให้อ่าน เน้นย้ำ อธิบายก็แล้ว แต่ก็เปลี่ยนความเชื่อผิดๆ นี้ไม่ได้!

ความเชื่อเหล่านั้นมันถูกฝังอยู่ในสมอง ราวกับถูกโปรแกรมเอาไว้แล้ว  มีงานวิจัยออกมารองรับกับเรื่องค่อนข้างเยอะ ว่าสามารถเกิดขึ้นได้จริงๆ จากเพียงแค่เราฟังอะไรเดิม ๆ ซ้ำ ๆ

จริงๆ มีปรากฎการณ์คล้าย ๆ กันในทางจิตวิทยาที่ชื่อว่า “Mere Exposure Effect” คือ การเห็นอะไรบ่อย ๆ แล้วรู้สึกชอบตามไปด้วย เช่น เราเห็นเพื่อนแชร์รูปศิลปินคนนี้บ่อย ๆ จนเราเริ่มรู้สึกว่าเราชอบเค้าไปด้วยจากที่ตอนแรกรู้สึกเฉย ๆ การรู้สึกดีกับเพื่อนร่วมเซคหรือร่วมคลาส ซึ่งอาจจะส่งผลให้เกิดความรู้สึกชอบได้ โดยกลไกของทั้งสองอย่างจะถามงานคล้าย ๆ กันนั่นเอง

ซึ่งสิ่งที่กล่าวมาทั้งหมดนี้คือ Cognitive Bias หรือ อคติทางสมอง ที่สมองของเราจะสร้างขึ้นมา เพื่อให้ตัดสินได้ง่ายและไวมากขึ้น ไม่เปลืองพื้นที่ส่วนอื่นๆ ถึงแม้ว่าบางครั้งจะไม่ใช่เรื่องที่เป็นความจริง แต่สมองเราก็คิดไปแล้ว ดังนั้น เวลาเราอ่าน เราฟัง เราเชื่ออะไร เราต้องมีสติและวิจารณญาณที่มากพอ และอย่าลืมไป Fact Check หรือเช็กข้อเท็จจริงก่อนที่จะเชื่อด้วยล่ะ

นอกจากนี้ยังมีอคติทางสมองหรือ Cognitive Bias ด้านอื่น ๆ เช่น การเหมารวมกลุ่ม Stereotype การตัดสินว่าคนกลุ่มนี้ดีหรือไม่ดีจากประสบการณ์ที่เรามี แม้ว่าเค้าจะไม่เกี่ยวข้องเลยก็ตาม หรือแม้แต่วาทกรรมของกลุ่มทางการเมืองต่าง ๆ ที่ต่างเถียงกันอยู่ทุกวัน อยู่กับการรับสารผิด ๆ ในพื้นที่ของตนเองและไม่พร้อมที่จะเปิดรับอะไรใหม่ ๆ รวมถึงการเชื่ออะไรที่ไม่ควรจะเชื่อ ก็เป็นหนึ่งใน Cognitive Biases เช่นกัน

จำไว้ว่าสิ่งที่ได้ยินบ่อยๆ อาจจะไม่ใช่เรื่องจริงเสมอไปนะ ลองมองหาเหตุผลให้รอบด้านก่อนจะตัดสินใจเชื่ออะไรลงไป!