ฉันเก่งแล้วจริง ๆ เหรอ? รู้จัก Imposter Syndrome…ภาวะคิดว่าตัวเองไม่ดีพอ

‘ฉันยังดีไม่พอ’

‘ฉันไม่ได้เก่งขนาดนั้น’

‘ฉันเหมาะสมที่จะได้รับคำชมจริง ๆ เหรอ?’

น้อง ๆ ชาว Dek-D เคยเกิดความรู้สึกสงสัยในความสามารถตัวเองกันบ้างหรือเปล่าคะ? บางครั้งที่ชีวิตประสบความสำเร็จแม้คนรอบตัวจะชื่นชมขนาดไหนแต่เราก็ยังรู้สึกไร้ซึ่งความภูมิใจในความสามารถของตัวเองอยู่ดี แถมยังแอบเถียงกลับในใจว่า “โชคช่วยเฉย ๆ หรอกหน่า” 

อาการเช่นนี้ ทางจิตวิทยาเรียกว่าอาการ ‘Imposter Syndrome’ ซึ่งเป็นอาการที่ ‘วัดคุณค่าตัวเองจากสายตาตัวเอง’ ทำให้หลายต่อหลายครั้งเรามักจะคิดว่าตัวเองยังดีไม่พอ ยังไม่เหมาะกับความสำเร็จหรือคำชมและทำให้ความภาคภูมิใจต่อตัวเอง (Self- Pride) ลดลงไปเรื่อย ๆ 

วันนี้เราเลยอยากพาชาว Dek-D ทุกคนมาทำความรู้จัก ‘อาการที่คิดว่าตัวเองไม่เก่ง’ หรืออาการ Imposter Syndrome พร้อมเรียนรู้วิธีรับมือในวันที่คิดว่าตัวเองยังดีไม่พอกันค่ะ

Imposter Syndrome คืออะไร ? 

ในปีค.ศ. 1978 นักจิตวิทยา Pauline Rose Clance และ Suzanne Imes ได้บัญญัติ คำว่า ‘Imposter Phenomenon’ ขึ้น ซึ่งเป็นอีกชื่อหนึ่งของ Imposter Syndrome โดยคำจำกัดความของคำนี้ หมายถึง ความรู้สึกที่บุคคลสงสัยในความสามารถของตัวเอง มองว่าตัวเองไม่ได้เก่งหรือรู้จริงและคิดว่าความสำเร็จที่เกิดขึ้นเป็นเพราะโชคช่วยหรือมาจากปัจจัยภายนอกมากกว่าความสามารถของตัวเอง

งานวิจัยพบว่า 70% ของผู้คนมักเคยเผชิญกับอาการ Imposter Syndrome ในช่วงใดช่วงหนึ่งของชีวิต ส่วนใหญ่มักจะเกิดกับบุคคลที่กำลังอยู่ในช่วงวัยเรียนและวัยทำงาน โดยมักจะรู้สึกว่าตัวเองไม่คู่ควรกับคำชมหรือความสำเร็จ เชื่อว่าตัวเองกำลังหลอกเพื่อนร่วมงานและคนรอบตัวให้เข้าใจว่าตนเองมีความสามารถ ฉลาด รอบรู้ ทั้งที่ในความเป็นจริงพวกเขาไม่ได้มองว่าตนเองมีความสามารถขนาดนั้น อีกทั้งยังกลัวว่าวันหนึ่งความจริงจะถูกเปิดเผยว่าตัวเองไม่ได้เป็นเลิศทางความสามารถและสติปัญญาเหมือนที่คนอื่นเคยชื่นชม 

หากไม่ได้มีการจัดการอารมณ์อย่างเหมาะสม และปล่อยให้ความรู้สึกนี้กินพื้นที่ในจิตใจจนกลายมาเป็นความเชื่อลบ ๆ ที่เรามีต่อตนเอง อาจนำไปสู่โรคทางอารมณ์ที่รุนแรงกว่าเดิม เช่น โรคซึมเศร้าหรือโรควิตกกังกล  

Checklist อาการ Imposter Syndrome 

• ไม่ยินดีกับความสำเร็จของตนเอง
• มักคิดว่าความสำเร็จของตัวเองมาจากปัจจัยอื่น
• เชื่อว่าสิ่งที่เราทำ คนอื่นก็ทำได้และอาจทำได้ดีกว่าเรา
• มองสิ่งที่ทำไปว่ายังไม่สมบูรณ์แบบ แม้จะได้รับคำชมก็ตาม

5 กลุ่มเสี่ยง Imposter Syndrome 

1.The Perfectionist 

2.The Superwoman / man 

3.The Natural Genius 

4.The Soloist 

5.The Expert 

ผลกระทบจากอาการ Imposter Syndrome

พลาดโอกาส — อาการ imposter syndrome ทำให้เรากลัวการผิดพลาดหรือความล้มเหลว ไม่กล้าทำอะไรที่อยู่นอกกรอบความรู้หรือสิ่งที่เคยทำมาก่อน ซ้ำร้ายคือไม่กล้าที่จะรับโอกาสที่คนอื่นมอบให้เพราะหวั่นใจว่าจะทำได้ไม่ดีอย่างที่ตัวเองและคนอื่นคาดหวัง 

ติดนิสัยตำหนิตัวเอง — การสงสัยในความสามารถตัวเองเป็นจุดเริ่มตนของการมองตัวเองในแง่ลบโดยใช้อารมณ์เป็นตัวนำทาง หากมองตัวเองในแง่ลบไปเรื่อย ๆ โดยไม่ได้มองความเป็นจริงที่เกิดขึ้นแยกกับทัศนคติที่เรามองความสามารถของตัวเองออกจากกัน ความคิดนี้จะกลายมาเป็นความเชื่อลบ ๆ ที่เรามีต่อตัวเองและจะทำให้เราหมดสนุกกับการลองผิดลองถูกในชีวิต

วิธีรับมือ Imposter Syndrome 

‘ผิดพลาดบ้างไม่เป็นไร…ทำดีแล้ว’

อยากให้มองว่าเป็นเรื่องปกติมากที่เราจะผิดพลาดแม้จะเป็นเรื่องที่เราคิดว่าเราถนัดกับสิ่งนี้มากที่สุดก็ตาม หากข้อผิดพลาดไม่ได้นักหนาสาหัสจนเกินไป ลองมองว่าเราพยายามอย่างถึงที่สุดเท่าที่ความสามารถของคนคนนึงจะทำได้ ก็ถือว่าเป็นการให้อภัยและยอมรับในความไม่สมบูรณ์แบบของตัวเราเองนะ 

‘ฉันทำได้แปลว่าฉันมีความสามารถ’ 

เมื่อมันเป็นจังหวะชีวิตของเราแล้วก็แค่ยอมรับว่ามันเป็นจังหวะของเรา การตั้งคำถามในสิ่งที่ไม่มีวันได้คำตอบจะทำให้ความสงสัยนั้นติดอยู่ในใจเราไปเรื่อย ๆ ลองเปลี่ยนความสงสัยในความสามารถตัวเองเมื่อประสบความสำเร็จเป็นความรู้สึกภูมิใจที่เราได้ก้าวไปข้างหน้าอีกขั้นและชื่นชมตัวเองที่ได้พยายาม

ถ้าหลักฐานมีให้เห็นเป็นที่ประจักษ์ว่าเราได้ลงแรงลงใจ อดทนฝ่าฟันปัญหา ใช้สติปัญญาทั้งหมดที่มีทำอะไรสักอย่างจนสำเร็จ นั่นคือความจริงที่เปลี่ยนแปลงไม่ได้ ต่อให้เราสงสัยในความสามารถตัวเองขนาดไหน ความจริงข้อนี้ก็จะไม่มีวันเปลี่ยนนะ