เรียนถูกที่ ห้าปียังรู้สึกน้อยไป! ‘พี่ดิว’ รีวิวฝรั่งเศสฉบับตัวแม่สายเคมี เรียนฟรีโท & เอกสาขา​ Green Chemistry รั้วยูดังประเทศเลิฟโลก

Bonjour! ในยุคที่เทคโนโลยีก้าวหน้าอย่างรวดเร็ว สุขภาพของโลกกลับน่าเป็นห่วงมากขึ้นทุกวันเลยค่ะ ผู้เชี่ยวชาญจากหลากหลายสาขากำลังค้นหาทางออกให้กับโลกในแบบฉบับของตัวเอง หนึ่งในนั้นคือศาสตร์ด้าน “เคมี” ซึ่งไม่ได้มีบทบาทแค่ในห้องทดลองเพื่อสังเคราะห์สารหรือพัฒนายารักษาโรคเท่านั้น แต่มีส่วนสร้างนวัตกรรมเพื่อสิ่งแวดล้อมที่ช่วยพลิกโฉมให้โลกมีความยั่งยืนขึ้นได้ค่ะ

และวันนี้เราจะพาไปรู้จัก “พี่ดิว” คนไทยที่ตระหนักถึงเรื่องปัญหาสิ่งแวดล้อม และมุ่งศึกษาต่อด้านเคมีเพื่อความยั่งยืน ณ มหาวิทยาลัยชื่อดังในฝรั่งเศส หลายคนอาจไม่รู้มาก่อนว่าประเทศนี้มีนโยบายที่ส่งเสริมด้านสิ่งแวดล้อมอย่างจริงจัง และพลเมืองก็ให้ความร่วมมือเป็นส่วนหนึ่งของชีวิตประจำวันไปแล้วด้วยนะ!

มาดูกันว่าพี่ดิวไปเจอการเรียนและทำวิจัยแบบไหน? ความยากของ ป.โทและเอก กับชีวิตที่ฝรั่งเศสคือเรื่องอะไร? ถ้ามีน้องๆ อยากเดินมาสายเดียวกัน พี่เขาจะเชียร์สุดใจหรือบอกให้หนีไปเถอะ? มาฟังประสบการณ์ตรงเพื่อประกอบการตัดสินใจกันค่ะ

ไม่ได้วางฝรั่งเศสเป็นช้อยส์แรก
แต่พอโอกาสเข้ามาก็ขอลองสักตั้ง

สวัสดีค่า ชื่อพี่ดิวนะคะ เรียนจบ ป.ตรี คณะวิทยาศาสตร์ ม.มหิดล และเป็นเด็กทุน พสวท. ซึ่งมีเงื่อนไขว่าต้องเรียนให้จบปริญญาเอกก่อนใช้ทุนค่ะ ช่วงปีสุดท้ายก็เลยเริ่มวางแผนว่าจะเรียนต่อที่ไหนดี

เรื่องแรงบันดาลใจต้องย้อนไปตอนเด็ก เรามีความฝันนึงคืออยากพิทักษ์โลก 555  สนใจสิ่งแวดล้อมมาตั้งแต่เด็กๆ เลยอยากเรียนต่อ Green Chemistry เพื่อหวังจะเป็นส่วนเล็กๆ ที่ช่วยอะไรสักอย่างเพื่อโลกได้ และความตั้งใจแรกคืออยากเรียนประเทศที่ใช้ภาษาอังกฤษเป็นหลัก จะได้ปรับตัวและเรียนไม่ยากเกินไป 

แต่พอที่คณะประกาศว่ามีทุนเต็มจำนวนที่ร่วมกับทาง Université de Rennes ที่ฝรั่งเศส ก็คิดว่า “เอ้อ! ฝรั่งเศสก็น่าสนใจดีนะ อย่างน้อยก็ใช้อักษรโรมันเหมือนกัน” ไม่ปิดกั้นตัวเอง ลองสมัครดูค่ะ (เลือกหลักสูตรภาษาอังกฤษหมดเลย)

สาขาที่ไปเรียนคือ

• ป.โท สาขาเคมี (Catalysis, Molecules and Green chemistry) ที่มหาวิทยาลัยแรนส์ (Université de Rennes)
• ป.เอก สาขาเคมี (Complex system chemistry) ที่มหาวิทยาลัยสตราสบูร์ก (Université de Strasbourg)
• ปัจจุบันเป็นนักวิจัยหลังปริญญาเอก (Postdoc) ที่มหาวิทยาลัยมหิดล

ทั้งคู่คือมหาลัยดังด้านเคมีค่ะ แนะนำให้น้องๆ ที่เรียนคณะด้านวิทย์คอยติดตามข่าวทุนวิจัยจากทางมหาวิทยาลัย เพราะสาขา/เงื่อนไข/จำนวนเปิดรับไม่แน่นอนขึ้นอยู่กับว่าแล็บฝั่งมหาวิทยาลัยพาร์ตเนอร์เขาต้องการนักศึกษาต่างชาติไปทำวิจัยด้านไหน ซึ่งกรณีเราคือกำหนดเกณฑ์ไว้เข้มงวด คือต้องเป็นนักเรียนที่ได้ผลการเรียน Top 5% ของรุ่นถึงจะสมัครได้ (เช่น ถ้าในรุ่นมี 100 คน ต้องเป็นคนที่ได้คะแนนสูงสุดอันดับ 1-5) และสุดท้ายจะมีผู้ได้ทุนแค่ 1 คนเท่านั้น

• การสมัครไม่ซับซ้อน เพียงแค่ส่งเอกสารให้ครบ หลักๆ ก็จะมี Statement of Purpose (SoP), Resume, จดหมายแนะนำจาก Supervisor
• การเตรียมตัวในปีสุดท้ายสำคัญมากโดยเฉพาะการทำวิจัยให้ได้ผลลัพธ์และแสดงความสนใจชัดเจน เพราะตอนสัมภาษณ์ เค้าจะให้เราเล่าถึงงานวิจัยที่เราทำในปี 4 และดู Performance ของเราด้วย
• ทุนไม่ได้ดูคะแนนภาษาพวก IELTS/TOEFL เลย แต่เค้าจะดูจากการเขียน SoP และการสัมภาษณ์
• ด้วยความที่เรียนหลักสูตรภาษาอังกฤษ ตอนสัมภาษณ์ก็ใช้ภาษาอังกฤษ พูดคุยกับงานวิจัย ต้องสามารถ Discuss, Improve และต่อยอดงานได้
• แนะนำให้เขียน SoP แบบชัดเจนตรงประเด็น ไม่เยิ่นเย้อ ไม่ต้องน้ำเยอะ

ก้าวแรกของชีวิตพาร์ตใหม่
บทบาทนักศึกษาวิจัยในแดนน้ำหอม

“ถ้าให้เทียบประสบการณ์ที่ฝรั่งเศสกับน้ำหอม คงเป็นแนว Woody Floral มีเสน่ห์ลึกลับ! ช่วงแรกอาจหม่นนิดๆ เหมือนการปรับตัวกับสิ่งแวดล้อมใหม่ๆ แต่พอเวลาผ่านไป กลิ่นก็สดชื่นและมีชีวิตชีวาขึ้น เริ่มสนุกกับการอยู่กับตัวเองและธรรมชาติของที่นี่”

ส่วนตัวดิวเอง ช่วงแรกไม่มีปัญหากับเนื้อหาวิทย์เลย เพราะตอนเรียนมหิดลเค้าปูพื้นฐานจนแข็งแกร่งสุดๆ แต่ถึงจะมาเรียน ป.โทและเอกหลักสูตรภาษาอังกฤษล้วน ความท้าทายใหญ่สุดก็คือเรื่อง “กำแพงภาษา” เราจะได้เจอ “สำเนียง” (Accent) ที่แตกต่างของเพื่อนๆ และอาจารย์ค่ะ อย่างเช่นพวกคำที่มีตัว H บางสำเนียงออกแบบ Silent Sound เช่น “How are you?” อาจจะฟังออกเป็น “อาวอายู” หรือสไตล์ฝรั่งเศสจะออกเสียงตัว “R” แตกต่างจากที่เราคุ้นชิน ฟังดูจะคล้ายเสียง L + เอ่อ (ə) ประมาณนั้นค่ะ ช่วงแรกๆ ก็คืองงไปเลยยยว่าเขาพูดอะไรกันค่ะ

จริงๆ แล้วถ้าอยู่ในคณะหรือแล็บที่ใช้ภาษาอังกฤษ อาจไม่มีปัญหาถ้าเทียบกับการใช้ชีวิตนอกคณะ เช่น ไปทำธุรกรรม เปิดบัญชี ติดต่อราชการ หรือใช้บริการสาธารณะ ฯลฯ เพราะจะไม่ค่อยมีคนใช้ภาษาอังกฤษกัน บวกกับฝรั่งเศสเป็นประเทศที่ขึ้นชื่อเรื่อง Paper Work อาจต้องใช้ความอดทนสูงกับเรื่องเอกสารค่ะ เช่น ต้องติดแสตมป์ในเล่มพาสปอร์ต-วีซ่า, ทำเรื่อง Social Security (ประกันสุขภาพของรัฐ), เปิดบัญชีธนาคาร, ซิมโทรศัพท์ ฯลฯ ซึ่งส่วนใหญ่ต้องนัดหมายผ่านแอป และกระบวนการบางอย่างใช้เวลาพอสมควร

รีแคปการเรียนและวิจัยคร่าวๆ
+ เล่าความแตกต่างของ ป.โทและเอก

ภาพรวมและงานวิจัยที่ทำ

เริ่มจาก ป.โท Catalysis, Molecules and Green Chemistry ที่ Université de Rennes

• ระบบจะแบ่งออกเป็น M1 (ปีแรก) และ M2 (ปีสอง) โดยต้องเก็บให้ครบ 120 หน่วยกิต เราเลือกวิชาที่สนใจให้ครบตามที่หลักสูตรกำหนดได้นะคะ ส่วนครึ่งเทอมหลังของ M2 จะเป็นช่วงฝึกงาน (Internship) ค่ะ
• จุดเด่นของที่ฝรั่งเศส คือเราเลือกไปทำวิจัยกับแล็บไหนก็ได้ เพียงแต่ต้องส่ง SoP ไปสมัครกับแล็บที่สนใจ แล้วถ้าอาจารย์ที่เขาจะมาเป็น Supervisor เห็นว่าเรามีแรงจูงใจตรงกับวิจัยที่เขาทำ ก็จะรับเราเข้าฝึกงาน ซึ่งฝึกงานที่นี่ได้เงินเดือนด้วยนะคะ ไม่ฟรีค่า
• ถ้าเกิดเข้าเรียนที่มหา’ลัยดังๆ ของประเทศเค้า + อาจารย์มีคอนเน็กชันเยอะ + มีจุดมุ่งหมายทำวิจัยที่ชัดเจน + เกรดวิชา Coursework ดี จะทำให้มีโอกาสสูงที่ได้เข้าไปฝึกงานหรือเข้าไปทำงานแล็บที่สนใจ
• ตอนทำธีสิส ป.โท ดิวโฟกัสไปที่การหาตัวเร่งปฏิกิริยาในการสังเคราะห์สาร ซึ่งเป็นส่วนหนึ่งของ Green Chemistry เป้าหมายคือทำให้กระบวนการสังเคราะห์มีเงื่อนไขที่อ่อนโยนขึ้น (Mild Conditions) ลดพลังงานที่ใช้ลง ทำให้การผลิตสารเคมีเป็นมิตรกับสิ่งแวดล้อมมากขึ้น สามารถประหยัดพลังงานและลดของเสียไปพร้อมกัน

ส่วน ป.เอก Complex Systems Chemistry ที่ Université de Strasbourg ที่นี่ก็ดังมากด้านเคมี และมีอาจารย์ที่เป็น Nobel Prize ด้วย

• ถึงจะเรียนในสาขาเดิม แต่สิ่งที่ทำให้แตกต่างคือการเน้นเรื่อง CO₂ Reduction” เพราะชีวิตของเรากับโลกทั้งใบขับเคลื่อนด้วยกระบวนการ Oxidation (การสันดาป) ไม่ว่าจะเป็นการหายใจ การเผาผลาญพลังงาน ทุกอย่างล้วนปล่อย CO₂ออกมา ซึ่งสิ่งที่ทำในสาขานี้คือย้อนกระบวนการนี้กลับ (Reverse) โดยนำ CO₂ กลับมาใช้ใหม่ เปลี่ยนให้กลายเป็น Starting materials ใดๆ ที่ช่วยให้เป็นวงจรที่สมบูรณ์ด้วยการใช้ตัวเร่งปฏิกิริยา (Catalyst) เพื่อให้เป็นมิตรกับสิ่งแวดล้อมมากขึ้น
   
• บรรยากาศตอนเรียนจะคล้ายๆ เรามาอัปเดตข่าวสารแวดวงวิจัยนี้กัน เป็นคาบ Seminar ที่เปิดโอกาสให้ถาม-ตอบกับอาจารย์, Celebrity in Science มี Coffee Break ทุกวันจันทร์และศุกร์

สิ่งที่แตกต่างชัดเจนระหว่าง ป.โท และ ป.เอก

ทุนการศึกษาในระดับปริญญาโท มักจะเลือกผู้รับทุนก่อนรับเข้าโปรแกรม ในขณะที่ปริญญาเอกจะเป็นการจ้างงาน (PhD Position) และมี Recruitment ทุกปี แล้วพอเข้าไปถึงก็เหมือนเป็นคนทำงานเลยค่ะ เราจะไม่ได้เรียนในคลาสเหมือน ป.ตรี/ป.โท แต่จะทำวิจัยเต็มเวลา ได้เงินเดือนเหมือนพนักงาน เป็นทุนให้เปล่าที่ไม่มีข้อผูกพัน และต้องเสียภาษีและค่าประกันสังคมเหมือนพนักงานทั่วไปเช่นกัน

ถ้ามาเรียนที่ฝรั่งเศส ค่าใช้จ่ายหลักๆ คือค่ากินอยู่ ซึ่งถ้าต้องทำอาหารกินเอง ค่าใช้จ่ายขั้นต่ำที่ Rennes จะอยู่ที่ประมาณ 800 ยูโรต่อเดือน แต่ถ้าเป็นนักศึกษาป.เอก จะง่ายกว่าเพราะได้เงินเดือนประมาณ 1,600 ยูโรต่อเดือน

แม้ว่าฝรั่งเศสจะมีค่าเล่าเรียนที่ถูกเมื่อเทียบกับประเทศอื่นๆ ในยุโรป แต่ยังมีค่าใช้จ่ายบางอย่างที่ waive ไม่ได้และต้องจ่ายรายปี ฟีลๆ ประกันสังคม ถ้าระดับปริญญาโท (M2) ประมาณ 8,000 บาทต่อปี ส่วนปริญญาเอก (PhD) จะอยู่ที่ราวๆ 12,000 บาทต่อปีค่ะ

การมาทำวิจัยสาย Green Chemistry ที่ฝรั่งเศส
นับเป็นสภาพแวดล้อมที่ตอบโจทย์มาก

เราสัมผัสได้เลยว่าคนฝรั่งเศสให้ความสำคัญกับประเด็นด้านสิ่งแวดล้อมจริงๆ อย่างช่วงซัมเมอร์อากาศร้อนขึ้นทุกปี แต่ประเทศเค้าแทบไม่มีแอร์ คนเลยต้องเผชิญกับความเปลี่ยนแปลงของสภาพอากาศโดยตรงกับตัวเอง ทำให้ตระหนักเรื่อง Climate Change, Sustainability และ Green Living จนเป็นส่วนหนึ่งของชีวิตประจำวัน 

มีหลายมาตรการรักษ์โลกถูกบังคับใช้แบบจริงจัง เช่น

• ซูเปอร์มาร์เก็ตไม่มีถุงพลาสติกให้ ถ้าอยากได้ต้องซื้อในราคาสูงมาก จนทุกคนหันมาใช้ถุงผ้า/ถุงกระสอบกันเป็นเรื่องปกติ
• ร้านกาแฟอย่าง Starbucks ไม่มีแก้วพลาสติก ทุกเมนูใช้แก้วกระดาษหมด ถ้าสั่ง Takeaway ต้องไม่นั่งกินที่ร้าน
• ปกติบ้านเราซื้อของนิดเดียวก็ได้ถุงพลาสติกมาหลายชิ้น แต่ที่ฝรั่งเศสแทบไม่มีบรรจุภัณฑ์พลาสติกเลย พยายามเลือกใช้วัสดุรักษ์โลกให้มากที่สุด
• เคร่งเรื่องการแยกขยะ แยกพลาสติกทุกประเภท และทุกคนให้ความร่วมมือจริงจังมาก ถ้าใครไม่ทำอาจโดนมองแรงได้

ผลจากการช่วยกันดูแลสิ่งแวดล้อมก็ตกมาถึงคนที่อยู่ในประเทศค่ะ ที่นี่ไม่ใช่แค่บ้านเมืองสวยเท่านั้น แต่อากาศยังสดชื่น ไม่มีฝุ่น เดินออกจากบ้านแล้วหายใจได้เต็มปอด ผิวก็ไม่เหนียวเหนอะหนะด้วย

นอกจากนี้คือเราประทับใจเรื่อง Work-life Balance ระบบจัดการดี และให้ความสำคัญกับความปลอดภัย

• ทุกขั้นตอนมีมาตรการรักษาความปลอดภัยอย่างจริงจังและชัดเจน เช่น เวลาทำแล็บจะ Fix ไว้ที่ 9:30-18:00 ห้ามเกินจากเวลาที่กำหนด
• นักศึกษาปริญญาโท เวลาจะเข้าแล็บนอกเวลา ต้องมี French Native อย่างน้อย 2 คนคอยดูแล
• ก่อนเริ่มทำแล็บต้องสอบ QA (Quality Assessment) and Sefty pass เพื่อตรวจสอบว่ามีความรู้เรื่องการจัดการสารเคมีแค่ไหน และต้องแจ้ง Responsibility Staff ว่าใครเป็นผู้รับผิดชอบ
• การได้กลิ่นสารเคมีในแล็บถือเป็นความผิดปกติ เพราะปกติจะมี Fume Hood (เครื่องดูดอากาศ) ทำงานตลอดเวลา มีการทำลิสต์สารเคมีที่ใช้ พร้อมกับ Safety Datasheet เพื่อบันทึกข้อมูล แล้วถ้าในอนาคตเกิดตรวจแล้วพบว่ามีโรคที่เกิดจากสารเคมีตัวไหน รัฐบาลจะร่วมรับผิดชอบด้วย
• เราไม่ต้องเจอเรื่องเอกสารมาสูบพลัง เพราะแล็บที่ฝรั่งเศสจะมี “เลขาแล็บวิจัย” คอยช่วยจัดการเรื่องนี้ สำหรับนักวิจัยหรือนักศึกษาเพียงแค่ Paper Sheet / Paper Work เพื่อบันทึกข้อมูลเท่านั้น โฟกัสกับงานได้เต็มที่เลยค่ะ

#รีวิวฝรั่งเศส ในมุมการใช้ชีวิต
และสิ่งที่อยากให้เตรียมรับมือ

• มหาวิทยาลัยที่ฝรั่งเศสมักจะเปิดโอกาสให้ลองเข้าเรียนก่อนได้ เรื่องสอบตกหรือการซิ่วไม่ใช่ประเด็นซีเรียสที่สังคมจะตั้งคำถามกับเรา แถมยังมองว่าเป็นโอกาสค้นหาตัวเอง หากิจกรรมหรือทำอย่างอื่นระหว่างรอเริ่มเรียนใหม่ได้
   
• หลักสูตร ป.ตรี แทบไม่มีที่เปิดสอนเป็นภาษาอังกฤษ ซึ่งการจะมาเรียนหลักสูตรที่เปิดสอนเป็นภาษาฝรั่งเศส จะต้องลงคอร์สปรับภาษาที่รับรองโดยกระทรวงการต่างประเทศ กระทรวงอุดมศึกษา และกระทรวงวัฒนธรรมของฝรั่งเศส จากนั้นก็สอบวัดระดับ DELF หรือ DALF ให้ผ่านเกณฑ์ของหลักสูตร/มหาวิทยาลัย แล้วจึงจะมีสิทธิ์สมัครเข้าเรียนได้ (ส่วนใหญ่กำหนด DELF ระดับ B2 หรือ DALF ระดับ C1) เรื่องภาษาศึกษาเพิ่มเติมได้ที่เว็บไซต์ Campus France 
   
• ฝรั่งเศสมีความรู้และเทคโนโลยีที่ทำให้ธุรกิจสาย Eco ของเค้าสามารถอยู่รอดได้ และไม่ค่อยได้พึ่งพารายได้จากการท่องเที่ยวเป็นหลัก ดังนั้นคนทำงานที่นี่อาจไม่ได้มี service-mind สูงชนิดที่ต้อนรับขับสู้หรือเอาใจนักท่องเที่ยวเป็นอย่างดีสุดๆ อย่างที่เราคุ้นเคยกันในบางประเทศ
   
• สมาคมนักเรียนไทยในฝรั่งเศสแข็งแรงมาก มี Sub-group ของนักเรียนไทย ที่คอยช่วยเหลือกัน มีการจัด Welcome Session ทุกปี ให้คำแนะนำเรื่องเอกสาร การทำบัตรต่างๆ 
  
  ซึ่งความประทับใจคือท่านทูตไทยที่ฝรั่งเศส nice มากกก เค้ามีเปิดบ้านต้อนรับเด็กไทยด้วยนะคะ แล้วก็เลี้ยงส้มตำ! (นักเรียนเห็นแล้วร้องไห้เลยยยย เริ่มมาถึงก็คิดถึงบ้านแล้ว TT) รวมไปถึงพี่ๆคนไทยที่ Strasbourg  ก็น่ารักมากๆ เลี้ยงดูปูเสื่อเราเป็นอย่างดี อยากขอบคุณมากจริงๆ ค่ะ