:: Equinox Day วันที่กลางวันเท่ากับกลางคืน ::

     น้องๆ ชาว Dek-D.Com ทราบกันมั้ยคะว่า "ในหนึ่งปีจะมีเพียงสองวันเท่านั้น ที่ดวงอาทิตย์จะขึ้นทางทิศตะวันออกเป๊ะๆ และตกทางทิศตะวันตกเป๊ะๆ เช่นเดียวกัน และสองวันนี้ก็เป็นวันที่เวลากลางวันเท่ากับเวลากลางคืนอีกด้วย"

     เอ๊ะ... แล้ววันอื่นๆ ล่ะ ดวงอาทิตย์ไม่ได้ขึ้นทางทิศตะวันออกเหรอ?
     น่าสงสัยใช่มั้ยล่ะ มามะ... พี่จูนจะเล่าเรื่องวันอิควิน็อกซ์ หรือวันวิษุวัตให้ฟังกันค่ะ

ทิศทางของแสงอาทิตย์ที่ส่องถูกโลกในวันวิษุวัต ซึ่งเกิดขึ้นปีละ 2 ครั้ง
(ภาพไม่แสดงความเข้มน้อยของแสงสลัวเวลาเช้ามืดและหัวค่ำ)

     
     อิควิน็อกซ์ (Equinox) หรือวิษุวัต เป็นคำศัพท์ทางดาราศาสตร์ หมายถึงช่วงเวลาที่ดวงอาทิตย์อยู่ในตำแหน่งตรงได้ฉากกับเส้นศูนย์สูตรของโลกพอดี ซึ่งจะเกิดขึ้นปีละ 2 ครั้งเท่านั้น เรียกอีกอย่างว่า "วันราตรีเสมอภาค" หมายถึง เวลาตอนกลางคืนเท่ากับเวลากลางวันพอดี

     วันอิควิน็อกซ์จะเกิดขึ้นเพียงปีละสองครั้งอย่างที่บอกไป โดยทั้งสองครั้งนั้นจะเรียกต่างกัน คือ ศารทวิษุวัต (Autumnal equinox) เกิดในวันที่ 22 หรือ 23 กันยายนของทุกปี ซึ่งตรงกับฤดูใบไม้ร่วงในเขตซีกโลกเหนือ และ วสันตวิษุวัต (Vernal equinox) เกิดในวันที่ 20 หรือ 21 มีนาคมซึ่งตรงกับฤดูใบไม้ผลิของซีกโลกเหนือ ดังนั้นวันนี้ (22 กันยายน) ก็คือศารทวิษุวัต หรือเรียกอีกอย่างหนึ่งว่า september equinox ค่ะ

 
ทิศทางการหมุนของโลก และการได้รับแสงอาทิตย์ของขั้วโลกเหนือ (ซ้าย) และขั้วโลกใต้ (ขวา)

     
     ในแต่ละวัน ดวงอาทิตย์จะขึ้นในทิศตะวันออกและตกในทิศตะวันตกอย่างที่เราเข้าใจกัน แต่เมื่อคำนวณดูแล้วจะพบว่า ทิศดังกล่าวไม่ใช่ทิศตะวันออกและทิศตะวันตกที่แท้จริง แต่จะมีการเหลื่อมล้ำผิดจากทิศจริงไปไม่กี่องศาเท่านั้น ทั้งนี้เนื่องมาจากว่า แกนหมุนของโลกทำมุมเอียง 23.5^๐ กับระนาบวงโคจรของโลกรอบดวงอาทิตย์ ทำให้ทิศคลาดเคลื่อนไปในวันปกติ ก่อนที่จะกลับมาตรงทิศที่ถูกต้องอีกครั้งในวันที่อิควิน็อกซ์เวียนมาอีกรอบ

     เมื่อแกนของโลกเอียงทำมุมดังกล่าว ก็จะทำให้พื้นที่ต่างๆ ทั่วโลก รับแสงอาทิตย์ได้ในปริมาณที่ไม่เท่ากัน ทำให้ระยะเวลาในแต่ละซีกโลกไม่เท่ากันด้วย ซึ่งบางครั้งซีกโลกเหนือก็รับแสงอาทิตย์นานกว่า บางครั้งซีกโลกใต้ก็รับแสงอาทิตย์นานกว่า เป็นเหตุให้เกิดฤดูกาลที่แตกต่างกันขึ้นบนโลก และเวลากลางวันและกลางคืนในแต่ละฤดูกาลก็จะยาวไม่เท่ากันด้วย ซึ่งเราจะสังเกตได้ว่า ในฤดูร้อนกลางวันจะยาวกว่ากลางคืน ดวงอาทิตย์จะขึ้นเร็วและตกช้า ส่วนในฤดูหนาวกลางคืนจะยาวนานกว่าโดยดวงอาทิตย์จะขึ้นช้าและตกเร็ว

     น้องๆ ได้รู้จักวันอิควิน็อกซ์กันไปแล้ว มาดูรูปที่พี่จูนถ่ายไว้เมื่อวันอิควิน็อกซ์ เดือนมีนาคม 2550 ที่สะพานหิน จังหวัดภูเก็ตกันดีกว่าค่ะว่า สองภาพนี้แตกต่างกันยังไง อิอิ

Reference: ข้อมูลจาก wikipedia, ดร.สวัสดิ์ ตันติพันธุ์วดี รองผู้อำนวยการศูนย์บริหารจัดการเทคโนโลยี (TMC),
อ.ศักดิ์ชาย เพชรช่วย ภาควิชาฟิสิกส์ มหาวิทยาลัยราชภัฏภูเก็ต, ภาพประกอบจาก wikipedia