วันรัฐธรรมนูญ ย้อนเส้นทางการเป็นรัฐธรรมนูญฉบับ 40 ฉบับของประชาชน ที่ดีที่สุด

รัฐธรรมนูญ 2540 หรือที่ชาวไทยขนานนามว่าเป็นรัฐธรรมนูญฉบับประชาชน ซึ่งเป็นรัฐธรรมนูญฉบับที่ 16 ของประเทศไทย ประกาศใช้เมื่อวันที่ 11 ตุลาคม พ.ศ.2540 หลังจากที่รัฐธรรมนูญฉบับนี้สิ้นสุดลง ประเทศไทยได้มีรัฐธรรมนูญเพิ่มจำนวน 4 ฉบับ โดยในปัจจุบันเราใช้รัฐธรรมนูญ 2560 (ฉบับที่ 20) อยู่นั่นเอง 

แม้เวลาจะผ่านไปเนิ่นนาน มีการปรับปรุงเปลี่ยนแปลงรัฐธรรมนูญไปแล้ว แต่ประชาชนยังคงรำลึกและกล่าวถึงเสมอ คงเพราะรัฐธรรมนูญ 2540 เป็นรัฐธรรมนูญที่ประชาชนมีส่วนร่วมมากที่สุด เรียกได้ว่าประชาชนทุกภูมิภาคต่างตื่นตัวเรื่องบ้านเมือง โดยมีส่วนร่วมมากกว่า 800,000 คน เห็นได้จากการชูธงเขียวรณรงค์รัฐสภารับร่างรัฐธรรมนูญ 2540 และประการอื่นๆ อาทิเช่น

-การมีสิทธิชุมชน

-การมีสิทธิในกระบวนการยุติธรรม

-การมีเสรีภาพในทางวิชาการ

-การกำหนดให้มี ส.ว. จำนวน 200 คน มาจากการเลือกตั้งโดยตรงจากประชาชน

-การมีองค์กรอิสระไว้ตรวจสอบการทำงานของฝ่ายการเมือง เช่น องค์กรอิสระทั้งคณะกรรมการการเลือกตั้ง (กกต.) คณะกรรมการป้องกันและปราบปรามการทุจริต (ป.ป.ช.) ผู้ตรวจการแผ่นดิน คณะกรรมการสิทธิมนุษยชนแห่งชาติ และศาลรัฐธรรมนูญ

-อุดรอยรั่วสร้างระบบพรรคการเมืองที่เข้มแข็ง และเปลี่ยนระบบเลือกตั้ง ให้ความสำคัญกับพรรคการเมืองมากกว่าตัวบุคคล กลายเป็นว่าพรรคการเมืองต่างต่อสู้กันด้วยนโยบายมากกว่าการใช้อำนาจบารมีในท้องถิ่น

-ปิดช่องโหว่ป้องกันบุคคลอื่นใดที่ไม่ผ่านการรับรองจากประชาชนผ่านการเลือกตั้งมาเป็นนายกรัฐมนตรี 

-กระแสการปฏิรูปการเมืองหลังเหตุการณ์ พฤษภาคมประชาธรรมปี 2535 ที่ประชาชนถูกปราบปรามจากกองทัพ หลังจากมีการขับไล่รัฐบาล พล.อ.สุจินดา คราประยูร (นายกรัฐมนตรีที่ไม่ได้มาจากการเลือกตั้ง) จากการเรียกร้องของชนชั้นกลางทำให้ พล.อ.สุจินดาฯ ลาออก และนำมาสู่การแก้ไขรัฐธรรมนูญ 2534 ให้ “นายกฯ มาต้องมาจาก ส.ส.” และในอีกหลายเรื่อง หลังจากนั้นจึงได้มีการปฏิรูปร่างรัฐธรรมนูญฉบับใหม่ นำมาซึ่งรัฐธรรมนูญ 2540 

รัฐธรรมนูญฉบับ พ.ศ. 2540 ริเริ่มโดยพรรคชาติไทยของนายบรรหาร  ศิลปอาชา นายกรัฐมนตรีคนที่ 21 ของประเทศไทย โดยแต่งตั้งคณะกรรมการปฏิรูปการเมืองเข้ามาดำเนินการและได้ตั้งคณะกรรมาธิการวิสามัญพิจารณาร่างรัฐธรรมนูญขึ้นมา และมีการเลือกตั้งสมาชิกสภาร่างรัฐธรรมนูญ จำนวน 99 คน โดย 76 คนเป็นตัวแทนของแต่ละจังหวัด และอีก 23 คนมาจากผู้เชี่ยวชาญหรือผู้มีประสบการณ์ ซึ่งเป็นรัฐธรรมนูญที่มาจากการเลือกตั้งฉบับเดียวฉบับแรกของประเทศไทยโดยแท้จริง เพราะรัฐธรรมนูญ 15 ฉบับที่ผ่านมาล้วนมาจากคณะรัฐมนตรีที่มาจากการแต่งตั้งหรือรัฐบาลทหาร แต่รัฐธรรมนูญฉบับนี้จะไม่ได้ถูกประกาศใช้ในสมัยของนายบรรหารฯ เพราะต้องเผชิญอุปสรรคทางการเมืองหลังการอภิปรายไม่ไว้วางใจในสภา และท่านได้เสนอให้ยุบสภาในวันที่ 27 กันยายน พ.ศ. 2539 และให้มีการเลือกตั้งทั่วไปใหม่ในวันที่ 17 พฤศจิกายน พ.ศ. 2539 แต่พรรคการเมืองที่ชนะได้จำนวนสมาชิกสภาผู้แทนราษฎรมากที่สุดคือพรรคความหวังใหม่ จึงได้เป็นพรรคแกนนำจัดตั้งรัฐบาล นายบรรหารฯ จึงพ้นจากตำแหน่งนายกรัฐมนตรีในวันที่ 24 พฤศจิกายน พ.ศ. 2539 แม้รัฐธรรมนูญฉบับ 2540 จะไม่ได้ถูกนำมาใช้แล้วในปัจจุบัน แต่ประชาชนทุกคนยังคงรำลึกและต้องการให้กลับมาใช้อยู่เสมอ