มาเล่น "สงกรานต์" 4 ภาคทั่วไทยกันเถอะ >..

     พรุ่งนี้ก็ถึงวันสงกรานต์แล้วสินะ ... ว้าว! พี่เหมี่ยวตื่นเต้นจังเลยค่ะน้องๆ แหมก็ร้อนๆแบบนี้ได้เล่นน้ำกัน มันออกจะเย็นชื่นใจจะตายว่าไหมคะ

     สำหรับเทศกาล “สงกรานต์” ของบ้านเรานั้น ไม่ว่าชาวต่างชาติหรือคนไทยอย่างเราเองต่างก็หลงใหลในมนต์เสน่ห์ของเทศกาลแห่งความรื่นเริงของผู้คนและเต็มไปด้วยสีสันของการละเล่นแบบไทยๆ ไม่เพียงแค่เท่านั้น

     เสน่ห์อีกอย่างของเทศกาลนี้ก็คือ ประเพณีการละเล่นพื้นบ้านของแต่ละภาค ซึ่งก็แตกต่างกันออกไป วันนี้พี่เหมี่ยวก็เลยมีเกร็ดเล็กเกร็ดน้อย เกี่ยวกับประเพณีสงกรานต์ในแต่ละภาคมาฝากกันค่ะ ... เราไปดูกันดีกว่าว่าแต่ละภาคเค้ามีของดีอะไรกันบ้าง

   เริ่มกันที่ประเพณีสงกรานต์ “ภาคเหนือ” เค้าเลยนะเจ้า (โอ้แอบเนียนเป็นสาวเหนือไปเลย^^)  ไปแอ่วสงกรานเมืองเหนือกันเลยนะเจ้า...

     แต่ดั้งเดิมมาชาวเหนือเค้ามีความเชื่อกันว่า วันสงกรานต์เป็นวันขึ้นปีใหม่ของชาวไทยเหนือถือกันว่าเป็นวันสังขารล่อง (อายุสังขาร คืออายุของมนุษย์ได้ล่วงเลยไปอีก 1 ปี) และเป็นวันที่สุดของศักราชเก่า เป็นวันส่งท้ายปีเก่า

     ตอนเช้ามีการยิงปืนขับไล่เสนียดจัญไร การทำความสะอาดบ้านเรือน การชำระล้างร่างกาย การสระผม แต่งกายด้วยเสื้อผ้าสะอาด หลังจากนั้นก็ไปเที่ยวตามสถานที่ต่างๆเรียกว่า “ไปแอ่วปีใหม่” ในวันนี้ เริ่มมีการเล่นรดน้ำกันแล้วค่ะ ซึ่งส่วนใหญ่ที่ที่นิยมไปเล่นก็จะเป็นแถวประตูเมืองท่าแพค่ะ

     ส่วนวันรุ่งขึ้นเป็นวันเนาว์ หรือวันดา มีการตระเตรียมข้าวของสำหรับทำบุญ ตอนบ่ายมีการขนทรายจากแม่น้ำนำไปไว้ที่วัดใกล้บ้าน แล้วร่วมกันก่อพระเจดีย์ทรายตามลานวัด ตกแต่งด้วยตุงหรือธงชายอย่างสวยงาม มีการเล่นน้ำกันอย่างสนุกสนานวันที่สามเป็นวันพญาวันหรือวันเถลิงศก

     ตอนเช้ามีการเตรียมอาหารคาวหวานไปถวายพระที่วัด เพื่อทำบุญและนำอาหารไปให้แก่ผู้เฒ่าผู้แก่ที่เคารพนับถือ ตลอดจนนำไปถวายทานเพื่ออุทิศส่วนกุศลแก่บรรพบุรุษที่ล่วงลับไปแล้ว เรียกว่าไป ทานขันข้าว เสร็จจากการทานขันข้าวก็มีการถวายทานเจดีย์ทราย ปล่อยนกปล่อยปลาการสรงน้ำพระเจดีย์ การค้ำต้นโพธิ์ภายในวัดและหมู่บ้านการสรงน้ำพระพุทธรูปสำคัญคู่บ้านคู่เมือง

     ในวันนี้จะมีการไป “ดำหัว” เพื่อการไปสุมาคารวะ โดยลูกหลานจะพากันไปขอขมาลาโทษในความผิดต่างๆ ที่เคยกระทำต่อญาติผู้ใหญ่ การดำหัวจะทำไปเรื่อยๆ จนถึงวันปากปีในวันปากปีจะมีการจัดขบวนแห่ดำหัวซึ่งแต่งกายด้วยชุดพื้นเมือง และมีการจัดต้นดอก(พุ่มดอกไม้) อย่างสวยงามมีการฟ้อนนำขบวนไปดำหัวพระผู้ใหญ่ เจ้าคณะตำบล เจ้าคณะอำเภอ ข้าราชการชั้นผู้ใหญ่ เช่น ผู้ว่าราชการจังหวัด (เจ้าเมือง) เป็นต้นในวันนี้ก็จะมีการ “ดำหัวกู่” คือการไปดำหัวอนุสาวรีย์บรรพบุรุษของตระกูลของตนการดำหัวเป็นวัฒนธรรมอันสูงยิ่งของภาคเหนือ เป็นการแสดงออกถึงการขออภัย การให้อภัย การแสดงความเคารพนับถือกันและกันและจิตใจอันเปี่ยมไปด้วยคารวะไมตรี ความรักใคร่สามัคคีในหมู่คณะ การเล่นสงกรานต์ที่มีชื่อเสียงของภาคเหนือ ได้แก่ งานประเพณีปี๋ใหม่เมือง จังหวัดเชียงใหม่  

     ต่อมาเราก็มาดูที่ “ภาคอีสาน” กันบ้างเด้อ ว่าเค้ามีประเพณีอะไรกันบ้าง ตามมาเบิ่งกันเลยเด้อ!!

     ภาคตะวันออกเฉียงเหนือ หรือ ภาคอีสานของไทยมีประเพณีปฏิบัติทางอย่างเคร่งครัดเรียกว่า “ฮีตสิบสอง” ซึ่งมักจะเป็นงานบุญที่เกี่ยวกับพระพุทธศาสนาเป็นหลัก และในเดือนห้า ก็เป็นการทำบุญสงกรานต์ โดยกำหนดทำกันในวันที่ 13 14 15 เมษายน พิธีการของแต่ละท้องถิ่นอาจแตกต่างกันในข้อปลีกย่อย แต่สิ่งที่เหมือนกันคือการสรงน้ำพุทธรูปบางที่ใช้ศาลาการเปรียญ แต่บางที่จะจัดสร้างหอสรงแล้วอัญเชิญพระพุทธรูปมาประดิษฐานในหอสรงเพื่อสรงน้ำในวันสงกรานต์

     นอกจากนั้นก็มีการเล่นสาดน้ำกัน หลังจากวันสงกรานต์แล้วหมู่บ้านบางแห่งมีการแห่ดอกไม้ไปถวายพระที่วัด ในเวลาพลบค่ำก็มีการไหว้พระ รับศีล ฟังเทศน์ฉลองต้นดอกไม้ และหมุนเวียนไปตามหมู่บ้านต่างๆ หมู่บ้านที่เป็นเจ้าภาพจะคอยเลี้ยงข้าวปลาอาหาร เป็นการสร้างความสามัคคีกันในหมู่คณะ แต่ปัจจุบันนี้มีการทำกันน้อยลง

     การเล่นสงกรานต์ที่มีชื่อเสียงทางภาคตะวันออกเฉียงเหนือ ได้แก่ สงกรานต์ในจังหวัดหนองคายซึ่งมีการสรงน้ำหลวงพ่อพระใส พระพุทธรูปอันเป็นที่สักการะของทั้งประชาชนชาวไทย และประชาชนชาวลาว นอกจากนี้ยังมีบรรยากาศของการเล่นสงกรานต์สองฟากฝั่งโขง เนื่องจากลาวก็ถือคติการเล่นสงกรานต์เช่นเดียวกันกับไทย

     จากภาคอีสาน เราก็มาเย็นฉ่ำใจกับประเพณีสงกรานต์ใน “ภาคกลาง” กันนะคะ มาดูกันซิว่าแถบบ้านเราเค้าจะเล่นอะไรกัน

     ประเพณีสงกรานต์ถือเป็นประเพณีการเฉลิมฉลองวันขึ้นปีใหม่ที่ชาวภาคกลางยึดถือปฏิบัติมาแต่โบราณแบ่งออกเป็น 3 วัน คือวันที่ 13 14 และ 14 มีการทำบุญตักบาตร การปล่อยนกปล่อยปลา การสรงน้ำพระการก่อพระเจดีย์ทราย การแห่นางสงกรานต์และรถบุปผชาติ การเล่นสาดน้ำ เช่นเดียวกับภาคอื่นๆ การเล่นสงกรานต์ที่น่าสนใจและมีชื่อเสียง ได้แก่ สงกรานต์กรุงเทพมหานครซึ่งจัดบริเวณถนนข้าวสาร บางลำพู สนามหลวง วัดมหาธาตุและวัดโพธิ์ สงกรานต์จังหวัดพระนครศรีอยุธยา จัดขึ้นในบริเวณคุ้มขุนแผน ซึ่งอยู่ในอุทยานประวัติศาสตร์พระนครศรีอยุธยาโดยจำลองบรรยากาศการเล่นสงกรานต์แบบโบราณ

นอกจากนี้ยังมีสงกรานต์พระประแดงจังหวัดสมุทรปราการ ซึ่งเป็นการเล่นสงกรานต์ตามแบบประเพณีของชาวไทยเชื้อสายรามัญ ซึ่งมีกิจกรรมบางอย่างแตกต่างไปจากสงกรานต์ทั่วไป เช่น ขบวนแห่นก แห่ปลาซึ่งเจ้าภาพจะเชิญหญิงสาวมาถือกรงนกและโหลใส่ปลาสำหรับนำไปปล่อยพิธีการส่งข้าวแช่สงกรานต์โดยให้หญิงสาวเป็นคู่ๆ ถือภาชนะใส่ข้าวแช่และกับข้าวไปส่งตามวัดต่างๆ แต่เช้าตรู่การเล่นสะบ้าซึ่งเป็นธรรมเนียมปฏิบัติมาแต่ดั้งเดิม ในช่วงสงกรานต์นี้ชาวพระประแดงจะแต่งกายตามแบบดั้งเดิมของชาวรามัญ

     หมดจากภาคกลางเราก็บินหลามาล่องใต้กัน ไหนมาแอบดูซิว่าสงกรานต์ “ภาคใต้” เค้าจะร่อยจั่งฮู้แค่ไหน ...

     ประเพณีสงกรานต์ถือเป็นประเพณีการเฉลิมฉลองวันขึ้นปีใหม่ที่ชาวภาคใต้ยึดถือปฏิบัติมาแต่โบราณแบ่งออกเป็น 3 วัน คือวันที่ 13 14 และ 15 มีการทำบุญตักบาตร การปล่อยนกปล่อยปลา การสรงน้ำพระการก่อพระเจดีย์ทราย การแห่นางสงกรานต์และรถบุปผชาติ การเล่นสาดน้ำ เช่นเดียวกับภาคอื่นๆ จังหวัดที่มีการเล่นสงกรานต์ที่มีชื่อเสียงได้แก่ สงกรานต์หาดใหญ่ จังหวัดสงขลา ซึ่งจัดขึ้นในพื้นที่สวนสาธารณะเทศบาลนครหาดใหญ่ อำเภอหาดใหญ่ ศาลาไทย หาดสมิหลา อำเภอเมือง โดยเริ่มเล่นสงกรานต์ตั้งแต่วันที่ 6-15 เมษายนและได้รับความสนใจจากนักท่องเที่ยวจากประเทศมาเลเซีย และสิงคโปร์ ซึ่งเดินทางมาร่วมเล่นสงกรานต์อย่างสนุกสนาน

นอกจากนี้ยังมีสงกรานต์เมืองนครจังหวัดนครศรีธรรมราชซึ่งเป็นการเล่นสงกรานต์ตามแบบดั้งเดิมของชาวนครศรีธรรมราชมีการอัญเชิญพระพุทธสิหิงค์ จากหอพระออกมาสรงน้ำ พิธีตักบาตรบริเวณสนามหน้าเมือง การแห่นางสงกรานต์และการแห่นางกระดาน และยังมีประเพณีท้องถิ่นอื่นๆอีกมากมายเลยค่ะ

เป็นยังไงล่ะค่ะกับประเพณีสงกรานต์แบบเหนือจรดใต้ ไม่ว่าที่ไหนๆ ก็น่าเที่ยวทั้งนั้นเลย ... แหมพี่เหมี่ยวชักเลือกไม่ถูกซะแล้วสิ จะไปไหนดีน้า ... แล้วน้องๆล่ะค่ะจะไปเที่ยวไหนกันดี … ยังไงมีที่เที่ยวเจ๋งๆก็อย่าลืมมาชวนพี่เหมี่ยวบ้างก็แล้วกันนะคะ

พี่เหมี่ยวขอขอบคุณ : ข้อมูลประกอบจากหนังสือพิมพ์สยามรัฐค่ะ