รู้จัก portmanteau อีกรูปแบบคำประสมภาษาอังกฤษที่น่าใช้

     จริงๆ แล้ว portmanteau (พอร์ตแมนโทว์) แปลว่ากระเป๋าหรือหีบเดินทางใบใหญ่ที่เป็นกล่องหนังแข็งๆ เวลาเปิดจะแยกออกเป็น 2 ส่วนเท่าๆ กัน แบบในภาพข้างล่างนี้ค่ะ คำว่า portmanteau มาจากภาษาฝรั่งเศสว่า porte-manteau ซึ่งแปลได้ว่า porter (ถือ, ขนส่ง) และ manteau (เสื้อคลุม)

Photo: www.antiques-atlas.com

     ส่วน portmanteau ทางภาษาศาสตร์นั้นหมายถึงคำที่เกิดจากการผสมกันของคำตั้งแต่ 2 คำขึ้นไปให้เป็นคำเดียวกัน เช่น motel ที่มาจาก motor + hotel พอรวมร่างรวมเสียงกันแล้วก็กลายเป็นโมเทลคำเดียวไปเลย ถ้านึกเป็นภาษาอังกฤษไม่ออกจะนึกเป็นคำสนธิก่อนก็ได้ค่ะ เช่น สาธารณูปโภค ที่มาจาก สาธารณ + อุปโภค เราเอามารวมร่างกัน ไม่ได้แค่คำมาเขียนต่อกันเป็นสาธารณอุปโภค แต่การรวมร่างของ portmanteau ไม่ได้มีกฎตายตัวว่าเสียงอะไรเจอสระอะไรแล้วต้องเปลี่ยนรูปยังไงแบบกฎการสนธิคำของเรา ฉะนั้น portmanteau ที่หมายถึงสิ่งเดียวกันบางครั้งอาจจะสะกดไม่เหมือนกันก็ได้ค่ะ

     คนแรกที่ใช้คำว่า portmanteau ในความหมายของคำที่รวมร่างแบบนี้คือ Lewis Carroll ผู้เขียนเรื่อง Alice's Adventures in Wonderland โดยเขาได้เขียนไว้ในเรื่อง Through the Looking-Glass ในฉากที่ฮัมป์ตี้ดัมป์ตี้อธิบายการรวมคำแปลกๆ อย่าง slithy ที่มาจาก slimy + lithe หรือ mimsy ที่มาจาก miserable + flimsy ให้อลิซฟังว่า
     "You see it's like a portmanteau—there are two meanings packed up into one word."
     (มันก็เหมือนกระเป๋าเดินทางล่ะ มีสองความหมายแพ็ครวมกันเป็นคำเดียว)

     ปัจจุบันมีการคิดคำที่เป็น portmanteau ขึ้นมามากมาย บ้างก็กลายเป็นคำทางการ บ้างก็เป็นเครื่องหมายการค้า บ้างก็เป็นภาษาทั่วไป บ้างก็เป็นการรวมชื่อคู่รักคนดังเข้าด้วยกัน ลองมาดูตัวอย่าง portmanteau กันซักเล็กน้อยนะคะ

labradoodle มาจาก Labrador Retriever + Poodle
brunch มาจาก breakfast + lunch แปลว่าอาหารที่รวมมื้อเช้าและเที่ยงเข้าด้วยกัน
Eurasia มาจาก Europe + Asia เรียกรวมกันเป็นทวีปยูเรเชีย
Texarkana มาจาก Texas + Arkansas เป็นชื่อเมืองแฝดที่มีทั้งในรัฐเท็กซัสและรัฐอาร์คันซอ โดยทั้ง 2 เมืองใช้ชื่อเดียวกันและอยู่ติดกัน
Calexico กับ Mexicali มาจาก California + Mexico และกลับกัน Calexico เป็นชื่อเมืองในรัฐแคลิฟอร์เนียที่อยู่ติดประเทศเม็กซิโก ส่วน Mexicali เป็นชื่อเมืองในประเทศเม็กซิโกที่อยู่ติดกับรัฐแคลิฟอร์เนียของสหรัฐอเมริกา
Tanzania มาจาก Tanganyika + Zanzibar ประเทศแทนซาเนียประกอบด้วยส่วนแผ่นดินใหญ่ที่เรียกว่าแทนกานยีก้าและเกาะแซนซิบาร์
Microsoft มาจาก microcomputer + software
advertorial มาจาก advertising + editorial
edutainment มาจาก education + entertainment เว็บ Dek-D.com เป็นเว็บที่ให้ทั้งการศึกษาควบคู่กับความบันเทิงที่เรียกว่า edutainment
Brangelina มาจาก Brad Pitt + Angelina Jolie

     ข้อสังเกตของ portmanteau คือคำนั้นต้องรวมร่าง รวมเสียงพยัญชนะของคำนึงเข้ากับเสียงสระของอีกคำนึง (edutainment) หรือนำคำมาวางติดกันแบบมีการตัดบางส่วนของคำทิ้งไปบ้าง (newscast = news + broadcast) ไม่ใช่การนำคำทั้งคำมาวางติดกันเฉยๆ อย่าง starfish ที่แปลว่าปลาดาว ถ้าเป็นคำแบบ starfish จะเรียกว่าคำประสม (compound)

     เห็นตัวอย่าง portmanteau กันพอหอมปากหอมคอแล้ว มาลองเล่นเกมสร้าง portmanteau กันดีกว่าค่ะ วิธีการเล่นง่ายมากๆ เลย พี่จะให้คำ 2 คำมา ให้น้องๆ ลองสร้าง portmanteau ที่เกิดจาก 2 คำนี้ดู ลำดับคำที่พี่ให้มาก็ถูกต้องแล้วด้วย ไม่ต้องคิดกลับสลับที่อีกค่ะ มาลองเล่นกัน

 

     ไม่ยากไปเนอะ น่าจะพอเดากันได้ ทุกวันนี้มี portmanteau เกิดใหม่มากมายที่เห็นได้ทั่วโลกออนไลน์ ฉะนั้นรู้ไว้ก็ไม่เสียหายค่ะ นอกจากนี้การฝึกเดาที่มาของ portmanteau หรือฝึกผสมคำให้เป็น portmanteau ก็เป็นอีกเทคนิคที่ช่วยพัฒนาทักษะภาษาอังกฤษด้วย ลองเล่นกันดูนะคะ