หรือจะไฟท์ ชาวญี่ปุ่นขอส่ง ‘ปีศาจอะมาบิเอะ’
ออกมาเพื่อต่อสู้กับ COVID-19!

มาทำความรู้จักกับปีศาจอะมาบิเอะ...ปีศาจในตำนานญี่ปุ่นที่เชื่อว่า
สามารถช่วยขจัดภัยพิบัติได้กันเถอะ

"หยุดแพร่กระจายเชื้อโควิด!" 

คำที่ดูเหมือนจะมาจากปากของสิ่งมีชีวิตที่มีหัวกับจะงอยปากเหมือนนก เรือนผมยาวเหมือนมนุษย์ และร่างกายเป็นเกล็ดปลา เจ้าภูติหรือปีศาจญี่ปุ่นที่ปรากฏขึ้นอีกครั้งในประกาศล่าสุดจากกระทรวงสาธารณสุขของญี่ปุ่น 

ในการต่อสู้กับโควิด-19 ปีนี้ เจ้าปีศาจแห่งท้องทะเลได้โผล่ออกมาจากตำนานพื้นบ้านของชาวญี่ปุ่นสมัยศตวรรษที่ 19 อย่างนับไม่ถ้วน จากศิลปะสู่อาหารและแฟชั่น จนกลายเป็นสัญลักษณ์แห่งความหวังของชาวญี่ปุ่น 

ชื่อของมันคือ...อะมาบิเอะ (Amabie) 

ใช่แล้วค่ะ    สำหรับสาระวรรณกรรมฉบับนี้ พี่น้ำผึ้งขอชวนทุกคนมาทำความรู้จักกับปีศาจญี่ปุ่นหรือโยไคที่ชื่อว่า “อะมาบิเอะ” สิ่งมีชีวิตคล้ายนางเงือกที่ผู้คนลืมเลือนไป บัดนี้ในปี 2020 เจ้าอะมาบิเอะกลับมาฮิตติดเทรนด์อีกครั้งทั่วญี่ปุ่นและขึ้นเทรนด์โลกใน #AMABIEchallenge ด้วย แน่นอนว่าเจ้าปีศาจตนนี้กลายเป็นที่พักพิงใจของชาวญี่ปุ่นเรียบร้อยแล้ว! ซึ่งเรื่องราวและตำนานของอะมาบิเอะนั้นน่าสนใจ พี่เลยออยากชวนชาวเด็กดีทุกคนมาเปิดประสบการณ์พร้อมกันค่ะ ^ ^

 

เมื่ออะมาบิเอะกลายเป็นอาหาร คุกกี้และภาพวาดสุดน่ารักในปัจจุบัน 
(via: theguardian.com, grapee.jp/en/137357, twitter.com/dioppio)
 

อะมาบิเอะ – ปีศาจญี่ปุ่นที่ช่วยขจัดภัยพิบัติร้าย

“ในปี 1846 อะมาบิเอะโผล่ออกมาจากมหาสมุทรและพูดภาษามนุษย์ มันทำนายถึงการเก็บเกี่ยวที่ดีในอีกหกปีข้างหน้า จากนั้นตามมาด้วยโรคระบาดใหญ่อีกระลอก” คาซึฮิโกะ โคมัตสุ ศาสตราจารย์กิตติคุณจากศูนย์วิจัยระหว่างประเทศเพื่อการศึกษาของญี่ปุ่นในเกียวโตกล่าว

เจ้าสิ่งมีชีวิตตนนี้ยังได้แนะนำอีกว่า “วาดรูปฉันไว้และแบ่งให้คนอื่นเห็นสิ พวกเจ้าจะได้ปลอดจากโรค” ดังนั้นภาพแรกของอะมาบิเอะจึงปรากฏขึ้นครั้งแรกในปี 1846 บนคาวาระบาน แผ่นข่าวของญี่ปุ่นที่พิมพ์โดยใช้ดินหรือบล็อกไม้ ลักษณะคล้ายๆ หนังสือพิมพ์ยุคเรานี่แหละ
 

ภาพวาดอะมาบิเอะ ปีศาจที่ช่วยขจัดภัยพิบัติร้ายตามความเชื่อของญี่ปุ่น
(via: wikipedia)
 

อะมาบิเอะ สิ่งมีชีวิตประหลาดที่มีสามขาเหมือนครีบ ผมยาวสลวย ลำตัวเป็นเกล็ดปลา มีจะงอยปาก มันชอบโผล่ขึ้นมาจากทะเล หากนึกภาพตามไม่ออก...ลองจินตนาการถึงนางเงือกที่มีสามครีบและมีหัวเป็นนกแก้วสิ แบบนั้นเลย! เคยมีบันทึกว่าอะมาบิเอะถือกำเนิดขึ้นครั้งแรกราวๆ 1,200 ปีที่แล้ว มันเป็นภูติน้ำที่รู้จักในนาม “โยไค” หรือปีศาจญี่ปุ่น

ถึงแม้ว่าโยไคจะมีทั้งให้คุณและโทษ ช่วยเหลือมนุษย์หรือหลอกมนุษย์ให้หลอน แต่ที่จริงอะมาบิเอะไม่ได้น่ากลัวอย่างที่คิด เพราะมันเป็นโยไคที่มงคลและให้คุณ เนื่องจากมันสามารถช่วยขับไล่โรคระบาดและภัยพิบัติได้ตามความเชื่อของชาวญี่ปุ่น 

ตามตำนานเล่าว่า อะมาบิเอะที่ถูกลืมไปหลายชั่วอายุคนปรากฏตัวขึ้นครั้งแรกในปี 1846 ตอนนั้นเจ้าหน้าที่ของรัฐกำลังตรวจสอบแสงสีเขียวลึกลับที่เกิดขึ้นในจังหวัดฮิโกะ (ปัจจุบันคือจังหวัดคุมาโมโตะ) เมื่อเขามาถึงจุดแสงนั้น ก็พบกับสัตว์ประหลาดสีเขียวเรืองแสงที่มีเกล็ดปลา ผมยาวสลวย มีขาเหมือนครีบสามขาและจะงอยปาก กำลังโผล่ขึ้นมาจากทะเล!!
 

(via: yokai.com)
 

อะมาบิเอะแนะนำตัวให้กับชายคนนั้นและทำนายสองสิ่ง นั่นคือการเก็บเกี่ยวอันอุดมสมบูรณ์ที่จะเป็นพรแก่ญี่ปุ่นในอีกหกปีข้างหน้าและการระบาดใหญ่จะทำลายล้างประเทศ อย่างไรก็ตามผู้ลึกลับได้สั่งว่าผู้คนควรวาดภาพของตนและแบ่งปันคนอื่นให้ได้มากที่สุดเท่าที่จะทำได้เพื่อป้องกันโรค

เรื่องราวการเผชิญหน้าที่น่าสงสัยของเจ้าหน้าที่รัฐกับอะมาบิเอะนี้ได้รับการตีพิมพ์ในหนังสือพิมพ์ท้องถิ่นทันที พร้อมกับภาพพิมพ์ไม้แกะสลักเป็นรูปอะมาบิเอะ ซึ่งช่วยให้ภาพเจ้าโยไคนี้เผยแพร่ไปทั่วประเทศญี่ปุ่น

ตลอดระยะเวลา 174 ปีที่ผ่านมา อะมาบิเอะกลายเป็นตำนานที่ไม่ได้ถูกกล่าวถึงอย่างแพร่หลายอีกเลย แต่เมื่อโคโรน่าไวรัสได้แพร่กระจายไปทั่วญี่ปุ่น ภาพลักษณ์ของมันกลับมาอยู่บนโซเชียลมีเดียใหม่อีกครั้ง ทำให้มีความหวังว่าผู้ที่แบ่งปันภาพของเจ้าโยไคนี้จะช่วยยุติการแพร่ระบาดในปัจจุบัน

 

โยไคในญี่ปุ่น
(via: tokyoweekender)
 

โยไค - ปีศาจที่ถ่ายทอดความกลัวและความหวังของมนุษย์

แม้ว่าโยไคจะเป็นสัตว์ประหลาดหรือปีศาจ แต่ภูติพื้นบ้านเหล่านี้เป็นที่นิยมทั่วประเทศญี่ปุ่นจนถึงปัจจุบัน ภูติบางตนเช่นอะมาบิเอะมีพลังที่ใจดี ส่วนตัวอื่นๆ บ้างก็เป็นรูปร่างจำแลง และหลายตัวมักแสดงให้เห็นในรูปแบบประหลาดที่มีภูมิหลังซับซ้อน  ยกตัวอย่างเช่นผีร่ม (Karakasa Kozo) ซึ่งเป็นร่มตาเดียวที่ชอบหลอกล่อคนให้มาใช้ร่มแล้วเลียพวกเขา 

หรือบิวะ โบกุโบกุ (Biwa bokuboku) คือลูท (เครื่องดนตรีประเภทเครื่องสายโบราณมีอายุเก่าแก่) ที่เล่นเองบนถนนและขอเงินคนทีผ่านไปมา รวมถึงเต้าหู้โคโซที่มาในรูปแบบผู้ชายสวมชุดกิโมโน ดูท่าทางขี้ขลาด มักจะติดตามคนกลับบ้านและนำเต้าหู้มาให้
 

ผีร่ม
(via: yokai.com)
 

โยไคมีต้นกำเนิดในสมัยเอโดะ (1603-1868) จนถึงต้นศตวรรษที่ 20 มันเป็นเรื่องธรรมดาในญี่ปุ่นที่หนังสือพิมพ์จะรายงานการพบเห็นโยไคในท้องถิ่นว่าเป็นเหตุการณ์ใหญ่ ในอดีตโยไคค่อนข้างกลัว แต่ช่วงหลังๆ พวกเขามีรูปแบบที่เป็นมิตร ถึงอย่างนั้นในยุคเอโดะความเชื่อเรื่องภูติผีปีศาจเริ่มกลายเป็นความบันเทิง 

“ในยุคเอโดะ ผู้คนเริ่มคิดว่าโยไคไม่มีอยู่จริงและมันถูกสร้างขึ้นโดยมนุษย์” โคมัตสุ ศาสตราจารย์ในเกียวโตอธิบาย “ในเวลาเดียวกันผู้คนก็เริ่มเพลิดเพลินกับภาพของโยไค”

อย่างไรก็ตามโยไคมักมีบทบาทในการช่วยผู้คนตระหนักรู้ถึงความรู้สึกหรือสถานการณ์ที่ไม่พึงประสงค์ ในมุมมองของศาสตราจารย์โคมัตสุ เขาเชื่อว่าการวาดโยไคเปรียบเสมือนการระบายอารมณ์ที่พร้อมจะดึงทั้งความกลัวและความหวังออกมาจากจิตใต้สำนึกเพื่อถ่ายทอดลงบนแผ่นกระดาษ โดยเฉพาะในช่วงเวลาที่ผู้คนหวาดกลัวจากโรคระบาดนี้ การวาดอะมาบิเอะช่วยให้คนได้เปลี่ยนความกลัวทั้งหมดให้เป็นความหวังว่าการแพร่เชื้อนี้จะหยุดลง ด้วยความเชื่อที่มีต่ออะมาบิเอะว่า “สามารถขจัดภัยพิบัติและโรคร้ายได้” 

 

ภาพวาดอะมาบิเอะสุดน่ารักของผู้ใช้ทวิตเตอร์ @Amayagido
(via: twitter.com/Amayagido)
 

พร้อมไฟท์โควิด – 19 อะมาบิเอะกลับมาฮิตติดเทรนด์อีกครั้ง 

ในช่วงเวลานั้น โรคมักทำลายล้างประชากร... ไม่ต่างอะไรกับช่วงเวลานี้ที่ญี่ปุ่นเองก็กำลังตกอยู่ในสถานการณ์เดียวกับยุคเอโดะ โรคใหม่เกิดขึ้นและผู้คนก็หวาดกลัว ภาพล่าสุดของอะมาบิเอะที่ปรากฏจึงมีทั้งแบบที่ใช้สีพาสเทล วาดเป็นการ์ตูนอนิเมะและภาพกราฟิก อะมาบิเอะถูกนำมาตีความโดยนักเขียนการ์ตูน นักเรียน นักวาดภาพประกอบ ช่างฝีมือและแม้แต่พ่อครัว! พวกเขาทำแม้กระทั่งจับอะมาบิเอะมาอยู่บนเสื้อยืด เป็นคุกกี้และขนม รูปแกะสลักเล็กๆ รวมกระทั่งวอลล์เปเปอร์สมาร์ทโฟน

ผู้ใช้ทวิตเตอร์ @Amayagido ศิลปินในคะนะซะวะได้วาดภาพอะมาบิเอะมานานกว่าทศวรรษกล่าวว่า “เรารู้สึกว่าโยไคไม่ได้แค่น่ากลัว แต่ก็น่ารักหรือเป็นมิตรด้วย”
 

ภาพอะมาบิเอะที่โผล่ขึ้นมาเพื่อปกป้องผู้คน วาดโดยมาริ โอกาซากิ
(via: booklog.jp/users/cafemari)
 

นอกจากนี้มิซูกิโปรดักชันส์เองก็มีบทบาทสำคัญในการฟื้นฟูความนิยมของปีศาจอะมาบิเอะระหว่างการระบาดใหญ่ในปัจจุบัน เมื่อวันที่ 17 มีนาคมที่ผ่านมา บริษัทได้ทวีตภาพประกอบของอะมาบิเอะด้วยข้อความว่า “ขอให้โรคระบาดในยุคปัจจุบันหายไป” กระตุ้นศิลปินมังงะคนอื่นๆ เช่นมาริ โอกาซากิ เพื่อโพสต์ภาพประกอบของพวกเขาเองพร้อมข้อความแห่งความหวังที่คล้ายคลึงกันว่าโรคระบาดจะหายไป

“ในตอนนี้มีข่าวน่ากลัวมากมาย” โอกาซากิกล่าว “ฉันคิดว่าคนที่เห็นสิ่งเหล่านี้ก็ต้องการที่จะสนุกกับตัวเองด้วยเช่นกัน เมื่อลองวาดภาพก็มีแนวโน้มที่จะทำให้ตัวเองสงบลงได้ ดังนั้นคนจึงวาดอะมาบิเอะทั้งเพื่อตัวเองและคนอื่นๆ” โอกาซากิพูดต่อ “ศิลปินหลายคนมีส่วนร่วมในความสนุก ซึ่งฉันคิดว่าเป็นสิ่งที่ดีนะ”
 

ภาพแชร์รณรงค์ "หยุดการแพร่เชื้อโควิด" ที่ส่งเข้าประกวดโดย
กระทรวงสาธารณสุข แรงงาน และสวัสดิการของญี่ปุ่น
(via: Japan's Ministry of Health, Labour and Welfare)
 

ทางด้านกระทรวงสาธารณสุข แรงงาน และสวัสดิการของญี่ปุ่นเองก็ไม่น้อยหน้า ขอเข้ามามีส่วนร่วมกับอะมาบิเอะด้วยเช่นกัน! ในทวีตเมื่อวันที่ 19 เมษายนที่ผ่านมา หน่วยงานของรัฐได้แชร์ภาพโยไคตัวนี้ เน้นย้ำถึงความเชื่อของอะเมบิที่ช่วยขจัดภัยพิบัติและโรคระบาดร้าย กระตุ้นให้ผู้คน “ป้องกันการแพร่กระจายของไวรัส” สร้างความฮือฮาให้กับผู้คนจนนำมาสู่เทรนด์ #AMABIEchallenge ที่ผู้คนต่างแชร์ภาพหรือสิ่งที่เกี่ยวกับอะมาบิเอะกันยกใหญ่
 

………………………
 

ความหวังบางครั้งก็สอดคล้องกับอารมณ์ขันนะคะ แต่ละภาพที่สร้างมา แต่ละทุกๆ ความพยายามดังกล่าวทำให้อะมาบิเอะกลายเป็นกองกำลังสำคัญของญี่ปุ่นที่ช่วยให้คนฮึกเหิมและมีพลัง ถึงแม้ว่าอะมาบิเอะอาจเป็นแค่ตัวละครหรือเป็นเพียงแค่คติความเชื่อของชาวญี่ปุ่น แต่การเผยแพร่ภาพของมันก็ช่วยนำแสงสว่างและรอยยิ้มมาสู่ผู้คนที่กำลังมองหาความหวัง เป็นที่พึ่งทางใจของคนที่เชื่อและศรัทธา แล้วทุกคนคิดอย่างไรกันบ้างคะ...แชร์ให้พี่น้ำผึ้งฟังได้นะ รออยู่จ้า 

 

พี่น้ำผึ้ง : )

 

ขอบคุณข้อมูลจาก

https://books.google.co.th/books?id=-ArQAgAAQBAJ&pg=PT145&lpg=PT145&dq=Biwa+bokuboku+%E0%B8%84%E0%B8%B7%E0%B8%AD&source=bl&ots=aQI4X6p1K2&sig=ACfU3U1oQtoHzedRXatPQ2ZzNB23kTmY0w&hl=en&sa=X&ved=2ahUKEwi3pInT0rzpAhV6H7cAHVv4AGsQ6AEwAnoECAcQAQ#v=onepage&q=Biwa%20bokuboku%20%E0%B8%84%E0%B8%B7%E0%B8%AD&f=false
http://research.nichibun.ac.jp/pc1/en/researcher/staff/s014/
https://www.modernindenver.com/2020/03/legend-of-the-amabie/
http://www.spoon-tamago.com/2020/03/13/amabie-japanese-epidemic-yokai/
https://www.straitstimes.com/asia/east-asia/mythical-monster-goes-viral-as-japan-prays-for-end-of-coronavirus-pandemic
https://www.reporter.am/japanese-spirit-amabie-a-mythical-mermaid-monster-revived-to-ward-off-coronavirus/